Người dân rời khu tái định cư: Chưa ai nhận trách nhiệm

Ba năm trước đây, hơn 300 hộ dân đồng bào Cà Tu hớn hở đến với khu tái định cư (TĐC) tại huyện Đông Giang và Tây Giang theo kế hoạch di dân của tỉnh Quảng Nam thì giờ đây, những con người ấy lại lần lượt khăn gói trở về với núi rừng xưa kia. Chính sách của Ban Quản lý thủy điện A Vương nói riêng và tỉnh Quảng Nam nói chung có vấn đề?

Nhọc nhằn... “phố mới”

Giải thích về vấn đề trên, ông Ngô Văn Minh, Phó Trưởng đoàn ĐBQH Quảng Nam thừa nhận: “Người dân Cà Tu bỏ khu TĐC, trách nhiệm đầu tiên thuộc về các cấp chính quyền địa phương và Ban Quản lý thủy điện A Vương”.

Hiện đã có 6 hộ với hơn 30 nhân khẩu bỏ nhà không, nguyên nhân chủ yếu là dò tình trạng sạt lở đất đe dọa nhà cửa và tính mạng. Hiện nay, ở thôn Tà Reng, thuộc khu PachêPalanh đã có 8/47 ngôi nhà nằm trong tình trạng “báo động đỏ” và có nguy cơ biến mất trong nay mai. Mặc dù mới được đưa vào sử dụng nhưng hầu hết các cầu thang lên xuống nhà đã bị mục nát, hư hỏng.

Nghiêm trọng hơn, nhiều đoạn ở khu vực sát nhà dân đã bị sạt lở, xói mòn “ăn” sâu hoắm vào sườn núi với hàng trăm đường xẻ dọc. Điều đáng nói là có nhiều dãy nhà mới chưa được 3 năm nay đã chuồi ra mép vực, không ai dám chắc nó đứng vững được qua mùa mưa năm nay.

Không chỉ nhà, hầu hết các tuyến đường giao thông liên thôn, liên xóm bị băm vằm bởi những rãnh nước “không chịu chảy theo thiết kế”. Một số hộ dân tỏ ra bức xúc: “Đường xây dựng chưa được bao lâu nhưng xem ra không bằng đường rừng, chúng tôi bước ra khỏi nhà là gặp “ổ voi, ổ chuột” giăng khắp mọi nơi.

Nếu một ai đó đi không cẩn thận thì bị rơi xuống khe núi là chuyện thường...”. Tương tự, tại Trường Tiểu học Mà Cooih mới đưa vào sử dụng tại khu TĐC này, cũng bị nhiều vết nứt hàng mét, trẻ em không dám đến lớp vì lúc nào cũng nơm nớp lo sợ sập tường.

Điều bức xúc nhất là nước sinh hoạt lúc có lúc không và tất cả các cống thoát nước đều không đảm bảo nên mỗi khi mưa lũ tràn về các loại nước thải tràn ra đường, xộc vào cả nhà dân.

Bà Lê Thị Mai Chanh, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang, tỏ ra lo lắng: “Chúng tôi đã nhiều lần kiến nghị lên các cấp chính quyền, đặc biệt là Ban Quản lý thủy điện A Vương nhưng đến nay những bức xúc, kiến nghị đó của chúng tôi vẫn chưa được giải quyết”.

Chưa thể tự sống

Được biết, sau khi di dân về khu TĐC, mỗi gia đình chỉ được trên dưới 400m2, lại được quy hoạch, xây dựng như phố nên không thể trồng trọt hay chăn nuôi. Tầng đất màu mỡ nhất đã bị ủi đi, trơ lại đó là những mảnh đất khô cằn sỏi đá.

Theo các hộ dân ở đây thì trước kia, ở làng cũ, quanh nhà cây trái, rau đậu xanh tươi, gà heo chăn thả tự do mập ú, cá dưới sông A Vương dồi dào... còn bây giờ trăm thứ đều phải mua.

Toàn cảnh Khu tái định cư thủy điện A Vương.

Được biết, hiện nay, hơn 20ha diện tích trồng lúa ở các khu TĐC mới chỉ được san ủi phần thô, cây trồng xuống không thể phát triển lên được...

Những khó khăn của hơn 300 hộ dân nới đây đã nhiều lần được đề cập trong các cuộc họp của UBND huyện, UBND tỉnh và thậm chí là ở diễn đàn của Quốc hội. Tuy nhiên, đến nay nó vẫn chưa được các cơ quan chức năng quan tâm giải quyết.

Tại buổi làm việc với Ban QLDA Thủy điện 3, chúng tôi được ông Nguyễn Bình, Phó phòng Tài nguyên khu TĐC cho biết: “Hiện chúng tôi chưa thể bàn giao diện tích trồng lúa cho địa phương được. Riêng đất rẫy, dự án đã giao lại cho dân tự khai hoang, trồng trọt với diện tích trung bình là 1-1,2ha/hộ”.

Còn theo bà Lê Thị Mai Chanh: “Dù chính quyền địa phương rất quan tâm đến việc hỗ trợ cây giống, con vật nuôi, hướng dẫn bà con kỹ thuật mới nhưng cũng mất vài ba năm mới mong xoay chuyển được tập tục quảng canh nơi đây”.

Cũng theo bà Chanh, thì những bất cập này xuất phát từ sai lầm của nhà quy hoạch, thiết kế các khu tái định cư mà cụ thể là Ban QLDA thủy điện A Vương. Các chủ dự án chỉ chú trọng đến diện tích phải san ủi để giao mặt bằng cho dân, mà không lường đến hậu quả của việc phá vỡ môi trường sinh thái.

Phó phòng Môi trường TĐC thủy điện A Vương, Nguyễn Minh Chiến cho biết: “Lẽ ra chúng ta nên giữ nguyên hiện trạng rừng, chỉ nên xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng đồng bộ, hợp lý. Đất cấp cho dân quanh nhà ở chí ít cũng phải 4.000-5.000m2... thì chắc chắn sẽ không có những thay đổi quá lớn về sinh hoạt, sản xuất, cũng như tình hình sạt lở như hiện nay”.

Tại buổi tiếp xúc cử tri vào cuối tháng 4-2008 vừa qua, lãnh đạo huyện Đông Giang, Tây Giang cũng thẳng thắn nhìn nhận vào những yếu kém, bất cập trong các khu TĐC.

“Huyện đã xây dựng dự án về phát triển sản xuất cho người dân trong các làng TĐC từ nay đến 2015, cụ thể như sẽ đưa cán bộ kỹ thuật đến để trực tiếp hướng dẫn bà con cách thức chăn nuôi, sản xuất.

Tuy nhiên, vấn đề là ở chỗ lấy đâu ra vốn nếu như Ban Quản lý thủy điện A Vương không chịu đầu tư kinh phí”, ông Nguyễn Bằng nói. Như vậy, trước khi các cơ quan chức năng ngồi lại, bắt tay với nhau để tìm ra hướng giải quyết thì 300 hộ dân ở đây đã lần lượt kéo nhau về với núi rừng .