Đánh thuế nhà, đất: Làm sao để công bằng, minh bạch tài sản cá nhân?

Nhiều chuyên gia cho rằng, đánh thuế nhà, đất giúp quản lý thị trường bất động sản tốt hơn, ngăn chặn tiêu cực trong sở hữu tài sản cá nhân...

Theo Bộ Tài chính, sắc thuế tài sản hiện chưa phù hợp và cần có Luật thuế riêng, đặc biệt nhắm vào các tài sản lớn như nhà, đất. Nhiều chuyên gia cho rằng đây là việc làm cần thiết để quản lý tốt hơn đối với thị trường bất động sản, ngăn chặn các tiêu cực trong sở hữu tài sản của cá nhân. Thế nhưng khi thực hiện trong thực tế thì cần làm thế nào để đảm bảo công bằng và minh bạch tài sản cá nhân.

Cần sửa đổi cơ chế thu tiền sử dụng đất

Luật Thuế tài sản đã được nhiều nước trên thế giới thực hiện từ rất sớm và cải cách theo hướng đánh thuế đối với tài sản có giá trị lớn, mở rộng đối tượng thu thuế tài sản.

Trong khi đó, theo Hiệp hội Bất động sản thành phố Hồ Chí Minh, tại Việt Nam chỉ có Luật Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp quy định các loại đất phi nông nghiệp. Giá đất tính thuế được tính theo bảng giá đất của địa phương chỉ bằng khoảng 30% - 40% giá đất thực tế trên thị trường, nên mức thuế phải nộp rất thấp, dẫn đến nguồn thu ngân sách cũng chỉ chiếm 0,03% GDP và 0,15% tổng thu ngân sách nhà nước.

Trước thông tin về việc nghiên cứu xây dựng Luật thuế tài sản, tính toán đánh thuế với nhà thứ 2-3 trở lên, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, bất cập hiện nay là tiền sử dụng đất chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành nhà ở, khoảng 10% đối với nhà chung cư; 30% đối với nhà phố; 50% đối với nhà biệt thự.

Do vậy, nếu ban hành Luật thuế tài sản mà không sửa đổi chính sách và cơ chế thu tiền sử dụng đất thì sẽ không hợp lý. Hiệp hội đề nghị thay đổi cách tính tiền sử dụng đất hiện nay, cần chuyển đổi thành sắc thuế sử dụng đất, với thuế suất nhất định, đề xuất khoảng 10% hoặc 15% bảng giá đất.

Ngoài ra, đại diện Hiệp hội Bất động sản thành phố Hồ Chí Minh cũng kiến nghị, không thu thuế này đối với nhà ở xã hội, nhà ở tái định cư, nhà ở thương mại có giá trị dưới 1 tỷ đồng. Trước mắt, trong giai đoạn đầu nên áp dụng mức thuế suất vừa phải, phù hợp với sức dân.

Muốn đánh thuế phải minh bạch tài sản cá nhân

Mặc dù đồng tình với việc nghiên cứu xây dựng Luật thuế tài sản, nhưng với thông tin đánh thuế từ căn nhà thứ 2 trở đi, nhiều ý kiến vẫn băn khoăn về tính công bằng, minh bạch khi thực hiện. Luật sư Trương Thanh Đức, Đoàn luật sư thành phố Hà Nội cho rằng, xu hướng đánh thuế đối với người sở hữu nhiều tài sản và tài sản lớn, nhưng chính  định nghĩa tài sản như nhà thứ 2 trở đi lại đang mơ hồ, méo mó và khiên cưỡng.

Có trường hợp sở hữu “dinh thự” hàng nghìn mét vuông, hay mua 2-3 nhà rồi làm thông nhau thành một nhà có phải tính thuế không? Còn trường hợp sở hữu nhiều nhà nhưng diện tích nhỏ mà vẫn tính thuế thì liệu có đảm bảo công bằng?

Do đó, luật sư Trương Thanh Đức kiến nghị: "Có 1 nhà nhưng cả trăm tỉ đồng với người có 2 nhà nhỏ cũng bị đánh thuế thì công bằng ở đâu? Chủ trương không khuyến khích chiếm dụng nhiều đất thì diện tích lớn phải bị đánh nhiều hơn. Cần nhiều tiêu chí khác có thể phụ thuộc số người và phải xác định ở mức nào trở lên mới đánh thuế, như thuế thu nhập cá nhân 9 triệu trở lên mới đánh thuế".

Ngoài ra, theo luật sư Trương Thanh Đức, nên đánh mức vừa phải và tính theo giá trị tài sản chứ không theo số lượng thì mới công bằng, đảm bảo mục đích của đánh thuế.

Nếu có Luật thuế tài sản, rõ ràng sẽ có cơ sở để quản lý được tình trạng sở hữu nhà đất của cá nhân, kiểm soát được thu nhập từ tài sản, ngăn chặn đầu cơ và tham nhũng ngăn chặn đầu cơ. Tuy nhiên, hiện nay, với nền kinh tế mà tiền mặt vẫn là hình thức giao dịch chủ yếu, thì tính công khai minh bạch về thu nhập và tài sản còn hạn chế.

Bởi vậy, PGS - TS Đinh Trọng Thịnh, Học viện Tài chính cho rằng, nếu không giải quyết được vấn đề này thì có đánh thuế tài sản cũng rất dễ hình thức, thiếu chính xác. Ngoài ra, hiện nay để xác định thực sự chủ sở hữu nhà đất là không đơn giản. Một người có nhiều tài sản có thể cho nhiều người trong gia đình đứng tên, nên tài sản phân tán, gây khó khăn cho việc đánh thuế.

PGS-TS Đinh Trọng Thịnh nêu ý kiến: Muốn đánh thuế được, phải công khai minh bạch tài sản cá nhân trong xã hội. Thu nhập đi đôi với tài sản hình thành, từ đó dẫn đến tài sản đó chịu mức thuế hợp lý. Vì thế, phải nghiên cứu xem xét phù hợp với thực trạng kinh tế xã hội Việt Nam, không nên áp đặt khiên cưỡng như cách làm ở nước ngoài.

Thực tế, từ năm 2009, Bộ Tài chính đã nghiên cứu và đưa ra lấy ý kiến về Dự án Luật thuế nhà, đất, trong đó đưa ba phương án tính thuế nhà ở như: chỉ thu đối với nhà thứ hai trở lên theo thuế tuyệt đối; thu theo giá trị nhà, phần giá trị trên 1 tỉ đồng mới chịu thuế 0,03% hoặc thu thuế phần diện tích nhà trên 200m.

Tuy nhiên, khi đó dự án Luật chưa được Quốc hội thông qua. Cho đến nay, thu nhập của người dân đã tăng lên, giá trị tài sản nhà đất cũng có nhiều thay đổi. Do đó, cần phải nghiên cứu kỹ để có hướng xây dựng luật phù hợp với thực tế. Điều quan trọng là việc đánh thuế phải đi đôi công khai minh bạch và quản lý được các nguồn thu của cá nhân, mới đảm bảo tính chính xác, công bằng, không gây bức xức trong dư luận.