Câu chuyện nhà tái định cư ở TPHCM: Người thừa, người thiếu

Nhu cầu cần nhà tái định cư cho các chương trình của  TPHCM đang rất lớn, nhưng có một nghịch cảnh là hiện nay nhiều chung cư tái định cư lại bị bỏ hoang, người dân không vào ở, còn nhiều nơi thì thiếu quỹ nhà tái định cư. Vậy sự dư dôi lỗi do ai?

Theo số liệu từ Sở xây dựng TP.HCM trong 10 năm (từ 2006-2017), TPHCM đã đầu tư xây dựng và dùng ngân sách mua lại hơn 40.000 căn hộ, nền đất tái định cư để bố trí cho các hộ dân bị ảnh hưởng trong các dự án; Đã bố trí hơn 26.000 căn hộ và nền đất, chiếm khoảng 65%; Còn dư gần 14.000 suất tái định.

Trả lời với UBND TPHCM mới đây, ông Trần Trọng Tuấn - Giám đốc Sở Xây dựng cho rằng có hai nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên.

Thứ nhất là do có sự thay đổi về chính sách pháp luật bồi thường, tái định cư. Trước đây khi chính sách bồi thường, tái định cư chưa sát với giá thị trường thì gần như 100% người dân đồng ý nhận căn hộ. Có trường hợp để ở nhưng cũng có trường hợp sau khi nhận tái định cư xong, họ đã bán lấy tiền đi nơi khác sinh sống. Sau này, khi chính sách sát với giá thị trường thì rất nhiều người dân nhận tiền để tự lo nơi ở mới. Chỉ trừ những trường hợp không đủ tiền mua nhà ở thương mại thì mới nhận căn hộ tái định cư. Điều này dẫn đến việc thừa căn hộ so với nhu cầu đăng ký ban đầu của người dân, ông Trần Trọng Tuấn nêu rõ quan điểm.

Nhiều báo cáo của UBND TPHCM cũng chỉ rõ lý do dôi dư vì kế hoạch của TP thực hiện tái định cư là nhà chung cư, nhưng sau này do tâm lý của người dân quen sống nhà liền đất. Thậm chí, có người cũng không nhận nhà, nhận đất mà muốn nhận tiền mặt để tự tổ chức tái đinh cư.

Nhu cầu tái định cư rất đa dạng, chứ không thuần túy là chung cư. Theo nhiều chuyên gia, hậu quả dư dôi hôm nay là do quan điểm quản lý trước đây khi giải tỏa một dự án, thành phố muốn chỗ ở cho cư dân nhưng vẫn thường ít khi quan tâm đến đời sống, công ăn việc làm của người dân sau khi bị giải tỏa chuyển về nơi ở mới, để có những dự báo và đưa ra giải pháp phù hợp hơn.

Đơn cử như việc hàng chục tháp nhà ở phường Bình Khánh cao trên 20 tầng, đường giao thông nội bộ rộng rãi, có công viên, hồ bơi… nhưng hoang lạnh vì vắng bóng người. Bởi vì đơn giản những người làm nhiệm vụ quản lý đâu có hiểu rằng người dân ngại vào đây ở vì quá nhiều lý do.

Thủ Thiêm trước đây vốn là vùng đất sình lầy, dân rất nghèo, một số ít làm ruộng, phần lớn là lao động tự do sinh sống bằng đủ thứ nghề. Họ không thể chờ đợi gần chục năm để bố trí chỗ ở khi khu tái định cư được xây dựng xong nhận được tiền đền bù thì họ mua nhà, mua đất ở vùng ven để mưu sinh.

"Sai lầm lớn nhất là bố trí người nghèo vào ở nhà cao tầng, không phù hợp với nghề nghiệp và tập quán cư trú của họ. Cách tốt nhất là đền bù một số tiền thoả đáng để tự họ tìm chỗ ở để mưu sinh" -TS Trương Huy Mai nêu quan điểm.

Mặt khác ở nhà cao tầng, dù khang trang, đối với họ không phù hợp vì họ cần mặt bằng dưới đất mua bán lặt vặt. Cùng với đó, giá bán nhà tái định cư quá cao, chỉ mấy chục mét vuông mà trên 1 tỷ đồng vượt xa so với thu nhập của họ.

Việc dư thừa gần 14.000 căn hộ và nền đất tái định cư, theo kế hoạch hiện nay, TPHCM sẽ tiếp tục giữ lại hơn 8.500 căn hộ và nền đất giao cho các quận/huyện bố trí tái định cư cho người dân bị giải tỏa trong 153 dự án thành phố đã và đang chuẩn bị triển khai.

Với số lượng dôi dư này, TPHCM cũng tính toán và đề xuất với Trung ương cho phép chuyển sang hình thức khác.

Để thu hồi vốn nhanh, đưa những căn nhà dôi dư hoạt động có hiệu quả, thành phố đã xin ý kiến chuyển đổi thành nhà thương mại.