Đưa tiêu chí cao để “gạt” nhà thầu Việt!?

Các nhà thầu Việt mới đây lại bức xúc trước tình trạng tiếp tục bị “gạt” khỏi “cuộc chơi”, chịu thua, lép vế các nhà thầu “ngoại” ngay trên “sân nhà”chỉ vì bị chủ đầu tư “chơi khó”, đặt ra các tiêu chí quá cao. Một trong những minh chứng điển hình cho thực tế này là dự án đường sắt đô thị Hà Nội.

Tiêu chí cao, nhà thầu nội đứng nhìn

Dự án đường sắt đô thị Hà Nội vừa mở thầu gói thầu xây lắp số 2: các ga trên cao, thuộc dự án Tuyến đường sắt đô thị thí điểm TP.Hà Nội.

Đây là một trong những dự án trọng điểm của Hà Nội, các nhà thầu Việt Nam rất mong muốn được tham gia.

Tuy nhiên, khi nhìn vào hồ sơ mời thầu, các nhà thầu Việt đã “khóc thầm” bởi những quy định “quá khổ” về tiêu chí về năng lực.

Theo đó, để được “tham gia với tư cách thầu chính, thầu chính quản lý, hay thầu phụ, trong ít nhất hai (2) hợp đồng trong vòng năm (5) năm qua, mỗi hợp đồng có giá trị ít nhất 40.000.000 EUR ( bốn mươi triệu Ơ rô) hay tương đương 1.080.000.000.000 VND (một ngàn tám mươi tỷ đồng Việt Nam). Bản chất gói thầu số 2 này chỉ thiết kế kỹ thuật thi công và thi công 8 ga đường sắt trên cao. Song các tiêu chí về tính tương tự…….công nghệ hoặc các đặc điểm khác thì đã không có nhà thầu Việt nào đạt kinh nghiệm thiết kế kỹ thuật thi công nhà ga đường sắt trên cao. Nếu gộp 8 nhà ga lại để tính giá trị hợp đồng kinh nghiệm lên tới 1.080 tỷ đồng thì các nhà thầu trong nước đã bị loại đi gần hết.

Một số nhà thầu “nội” “nhòm ngó” dự án này phân tích : xét ở mức độ phức tạp về kỹ thuật, phương pháp thi công thì đây là công trình Nhà ga cao 2 tầng – thuộc Loại công trình Dân dụng – nhóm công cộng – cấp III (theo phụ lục số 01 – phân cấp, phân loại công trình xây dựng kèm theo Nghị định số 209/2004/NDD-CP ngày 16/12/2004) có yêu cầu kỹ thuật bình thường, giá trị trung bình 1 nhà ga không cao - khoảng 135 tỷ đồng. Có rất nhiều nhà thầu trong nước đã có kinh nghiệm thi công nhóm công trình này.

Và thực tế, nếu chia bình quân giá trị hợp đồng 1.080 tỷ cho thời gian thi công công trình trong 57 tháng (mục 1.3 Phần VI, phạm vi Hợp đồng) thì mỗi năm chỉ quản lý hợp đồng 227 tỷ đồng – một con số về doanh thu rất nhiều doanh nghiệp xây dựng trong nước đạt được.

Do vậy, nếu đưa tiêu chí 2 hợp đồng tương tự có giá trị tương đương 1.080 tỷ đồng thì các nhà thầu trong nước gần như chỉ đứng ngoài nhìn.

Từ những phân tích trên, có thể thấy, việc Ban Dự án đường sắt đô thị Hà Nội đưa tiêu chí lựa chọn nhà thầu sơ tuyển quá cao vô hình trung đã trực tiếp giao thầu cho các nhà thầu nước ngoài và lẽ hiển nhiên, sau khi trúng thầu thì các nhà thầu nước ngoài sẽ bán thầu lại cho nhà thầu Việt thực hiện với giá thấp hơn rất nhiều.

Vô tâm hay cố tình “sính ngoại”?

Việc Ban dự án đường sắt đô thị Hà Nội đưa ra các tiêu chí cao, không phù hợp với tình hình thực tiễn của đất nước đã đi ngược lại với Chỉ thị 734/CT-TTg ngày 17/5/2011 của Thủ tướng Chính phủ về “Chấn chỉnh công tác quản lý đối với các gói thầu EPC”.

Song đây cũng không phải là trường hợp ngoại lệ. Ngành xây dựng Việt Nam đã có những bước tiến mạnh mẽ về khoa học, công nghệ, kỹ thuật và nhân lực, gánh vác phần lớn các công trình đầu tư cơ bản của toàn xã hội. Song, thực tế đáng buồn là hầu hết các công trình lớn có vốn ngân sách nhà nước, vốn ODA… đều do nhà thầu nước ngoài đảm nhận, nhà thầu Việt vẫn chỉ là “kép” phụ.

Nguyên nhân sâu xa dẫn đến tình trạng trên là do những bất cập về cơ chế chính sách, đã làm năng lực cạnh tranh của các nhà thầu Việt “thất thế” ngay trên sân nhà. Trong khi, các nhà thầu tư nhân vẫn phải chắt chiu từng đồng vốn góp, các nhà thầu nhà nước thì bị ràng buộc bởi các rào cản khắt khe, phiền hà… thì các nhà thầu nước ngoài lại được hưởng nhiều ưu đãi về xúc tiến đầu tư, chính sách thuế, chính sách tín dụng, tỷ giá ngoại tệ…

Trong khi đó, các nhà thầu nội cho biết như dự án Đường sắt đô thị Hà Nội, nếu chia thành nhiều gói thầu thì các nhà thầu nội đã có thêm cơ hội.

Thực tế, việc chia thành nhiều gói thầu đã được thực hiện rất tốt ở dự án Nhà máy xi măng Cẩm Phả, xi măng Hà Tiên 2…

Nên chăng, cần có những quy định cụ thể về việc đấu thầu các công trình trọng điểm, gói thầu lớn phức tạp nên chia gói thầu thiết bị ra nhiều gói thầu theo từng công đoạn như các dự án nêu trên, để chọn các nhà thầu có công nghệ thiết bị tốt nhất, giảm chi phí trung gian (nhà thầu chính trúng thầu, mua lại thiết bị của một số nhà thầu ăn chi phí trung gian 10 – 15%)…

Những quy định phù hợp sẽ tạo điều kiện cho các nhà thầu Việt vươn lên mạnh mẽ để thắng thầu,mở đường cho các nhà thầu nội phát huy nội lực, cạnh tranh bình đẳng với các nhà thầu ngoại?