Xử lý nợ xấu: Vừa làm vừa gỡ khó

Nghị quyết 42 ra đời được xem như “chìa khóa” để xử lý nợ xấu. Tuy nhiên, quá trình triển khai đã phát sinh những vướng mắc như: Quyền thu giữ tài sản đảm bảo, chưa có sự phối hợp của chính quyền địa phương, khó thu giữ với những tài sản đảm bảo chưa hoàn thành nghĩa vụ thuế…

Tại Hội nghị về vấn đề xử lý nợ xấu mới đây, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Nguyễn Kim Anh cho biết, các ngân hàng thời gian qua đã xây dựng kế hoạch xử lý nợ xấu xác định theo Nghị quyết 42 phù hợp từng thời kỳ. NHNN cũng tăng cường chỉ đạo công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) triển khai các giải pháp về mua nợ xấu theo giá thị trường và nâng cao năng lực tài chính cho VAMC…

Nợ xấu giảm còn 2,18%

Tính đến 30/6/2018, nợ xấu xử lý qua VAMC đạt trên 310.517 tỷ đồng theo dư nợ gốc nội bảng, ước tính đạt trên 40% tổng nợ xấu đã được xử lý, góp phần đáng kể trong việc giảm tỷ lệ nợ xấu của hệ thống, đảm bảo an toàn hoạt động của các tổ chức tín dụng (TCTD).

Ngoài ra, VAMC phối hợp với các TCTD xử lý nợ đạt 98.258 tỷ đồng. “Năm 2013, nợ xấu là 3,61%, nhưng đến hết tháng 6/2018 đã giảm xuống còn 2,18%”, ông Đoàn Văn Thắng, Tổng giám đốc VAMC cho hay.

Riêng năm 2017, nhờ có sự ra đời của Nghị quyết số 42 của Quốc hội, VAMC đã thu được 30.852 tỷ đồng (gần bằng 2/3 tổng giá trị thu hồi nợ của cả 4 năm trước đó), tăng gần 2.000 tỷ đồng so với năm 2016, hoàn thành 140% kế hoạch được giao.

Trong đó, mua nợ theo giá thị trường với tổng dư nợ gốc đã mua là 2.938,6 tỷ đồng, giá mua nợ là 3.141,07 tỷ đồng. Lũy kế đến 30/6/2018, doanh số mua nợ thị trường đạt 3.524 tỷ đồng.

Đặc biệt, hầu hết các khoản nợ xấu mua theo giá thị trường đã được xử lý và thu hồi đầy đủ, mang lại hiệu quả về tài chính cho VAMC.

Ông Nguyễn Tiến Đông, Chủ tịch Hội đồng thành viên VAMC, cho biết dự kiến trong năm 2018 và các năm sắp tới, VAMC sẽ giảm dần việc mua nợ xấu bằng phát hành trái phiếu đặc biệt, chuyển dần sang hình thức mua đứt bán đoạn theo cơ chế thị trường.

“Hiện nay, VAMC đang triển khai phần mềm mua bán nợ theo thị trường trên cơ sở bổ sung thông tin, xây dựng các hệ thống dữ liệu về nợ xấu. Chẳng hạn, sẽ công khai thông tin về các khoản nợ xấu, để người có nhu cầu mua sẽ dễ dàng tìm hiểu và thuận mua vừa bán. Đây là cơ sở để hình thành thị trường mua bán nợ xấu trong tương lai cũng như là giải pháp để tận dụng nguồn lực bên ngoài của cả khu vực trong nước lẫn nước ngoài tham gia vào hoạt động mua bán nợ xấu”, ông Đông nói.

Dù quá trình nợ xấu đã đạt được những kết quả tích cực, song quá trình triển khai, nhiều ngân hàng đã gặp những khó khăn, vướng mắc.

Phó Tổng Giám đốc Agribank Trần Văn Dự cho biết Bộ Tài chính có văn bản 4606/BTC-TCT ngày 20/4/2018 về quán triệt thực hiện Nghị quyết 42, tuy nhiên, nội dung văn bản lại chưa hướng dẫn chi tiết về việc nộp thuế khi xử lý tài sản bảo đảm (TSĐB) của khoản nợ xấu, vì vậy nhiều trường hợp TSĐB đã được bán nhưng người mua không lấy được do chưa nộp thuế.

“Do đó, cần phải có hướng dẫn pháp lý rõ ràng hơn về nộp thuế khi bán đấu giá TSĐB”, ông Dự kiến nghị.

Tiếp tục tháo gỡ vướng mắc

Ở nhiều nơi, chính quyền địa phương chưa vào cuộc mạnh mẽ. Với những TSĐB là bất động sản đang có người ở, sử dụng, nếu ngân hàng quyết liệt thu giữ sẽ bị lên án vì đẩy người dân vào cảnh không có nơi ở. Do vậy, rất khó để giải quyết những trường hợp này một cách hợp tình hợp lý.

Đồng quan điểm, đại diện Vietcombank cho biết, Nghị quyết 42 quy định rõ thứ tự ưu tiên thanh toán khi xử lý TSBĐ: ưu tiên thanh toán cho nghĩa vụ nợ được bảo đảm của các TCTD, trước khi thực hiện nghĩa vụ thuế, nghĩa vụ không có bảo đảm khác của bên bảo đảm.

Một số cơ quan chức năng như Tổng cục Thi hành án cũng đã có văn bản hướng dẫn nội bộ, nhưng đến nay, Tổng cục Thuế vẫn chưa có hướng dẫn nội bộ về nội dung này, dẫn tới nhiều trường hợp khi TCTD phát mại TSBĐ của doanh nghiệp, cơ quan thuế tại địa phương yêu cầu phải thanh toán tiền thuế nợ đọng của các doanh nghiệp thì mới thực hiện các thủ tục tiếp theo. Điều này gây khó khăn cho việc bàn giao, chuyển quyền cho người mua được TSBĐ.

Ngoài ra, Nghị quyết 42 tái lập quyền thu giữ TSBĐ của bên nhận TSBĐ, nhưng khi khách hàng cố tình chống đối thì các TCTD vẫn phải khởi kiện ra TAND có thẩm quyền để được quyền xử lý TSBĐ thông qua thi hành án.

Như vậy, các TCTD chỉ thực hiện thu giữ TSBĐ thành công đối với một số trường hợp nhất định như: khách hàng đã bỏ trốn khỏi địa phương mà TSBĐ không có tranh chấp; TSBĐ là đất trống… Điều này vô hình chung cũng hạn chế việc xử lý TSBĐ của các TCTD.

Vì vậy, đại diện các TCTD đưa ra kiến nghị cơ quan quản lý sớm ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết, cụ thể những vướng mắc trên.

Trả lời kiến nghị của các TCTD, Phó Thống đốc Nguyễn Kim Anh khẳng định: “Những vấn đề thuộc thẩm quyền, ban lãnh đạo NHNN sẽ xử lý ngay để đẩy nhanh việc xử lý nợ xấu nhằm làm sao phát huy Nghị quyết 42 đi vào cuộc sống hơn nữa. Đối với những vấn đề không thuộc thẩm quyền hoặc vượt thẩm quyền, NHNN sẽ có kiến nghị với Chính phủ”.