Lo ngại chỉ số tiếp cận đất đai

Một câu chuyện rất đáng quan ngại với thị trường bất động sản nói riêng và môi trường kinh doanh nói chung là chỉ số tiếp cận đất đai cũng như minh bạch thông tin đất đai đối với người dân và DN trong hầu hết các báo cáo khảo sát đánh giá xếp hạng năng lực cạnh tranh và quản trị hành chính công tại các địa phương vừa được công bố mới đây đều tụt hạng một cách đáng lo ngại.

Theo đánh giá của nhóm chuyên gia thực hiện báo cáo Chỉ số hiệu quả quản trị hành chính công cấp tỉnh ở Việt Nam 2014 (PAPI 2014), hầu như không có sự cải thiện nào về mức độ công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất tại các địa phương kể từ năm 2011. Cụ thể, theo kết quả điều tra năm 2014, chỉ có 16% số người được hỏi cho biết họ được biết về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất hiện nay của địa phương, tức là giảm tới 20% so với tỷ lệ quan sát được qua 3 năm từ 2011 - 2013. Tại Bạc Liêu, địa phương xếp hạng thấp nhất ở chỉ tiêu này, chỉ có 4% số người được hỏi được biết thông tin về quy hoạch sử dụng đất; trong khi tại Bà Rịa - Vũng Tàu là địa phương đứng đầu cả 2 năm 2013 và 2014, tỷ lệ số người được biết về vấn đề này đã giảm từ 50% năm 2013 xuống còn 37% chỉ sau 1 năm.

Bên cạnh đó, có tới gần một nửa số tỉnh, thành trên toàn quốc nằm dưới khoảng điểm trung vị về chỉ tiêu thành phần công khai minh bạch quy hoạch/kế hoạch sử dụng đất. Theo nhóm chuyên gia thực hiện báo cáo, điều này đặt ra một dấu hỏi lớn về câu chuyện công khai minh bạch thông tin đất đai tại các địa phương.

Một phát hiện cũng rất đáng quan tâm từ báo cáo PAPI 2014 là cơ hội được đóng góp ý kiến của người dân vào quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của địa phương chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ, khoảng 5% trong tổng số người được hỏi “gật đầu”, giảm nhẹ so với tỷ lệ 6,2% năm 2011.

Cũng tương tự các kết luận đưa ra tại PAPI 2014, các phát hiện tại Báo cáo thường niên Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) 2014 được công bố cuối tuần qua đã chỉ ra một thực trạng đáng lo ngại về khả năng tiếp cận thông tin đất đai của các nhà đầu tư. Theo nhận định mà báo cáo PCI 2014 đưa ra, các nỗ lực tăng cường khả năng tiếp cận thông tin cho DN đang có xu hướng chững lại. Trong đó năm 2014, DN được hỏi cho biết họ thậm chí còn gặp nhiều khó khăn hơn trước, khi tiếp tiếp cận các thông tin tài liệu quan trọng, đặc biệt là tài liệu liên quan đến quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất.

Minh chứng cho tình trạng này, nhóm chuyên gia thực hiện báo cáo PCI cho biết, mức điểm dành cho mục tiếp cận những tài liệu có liên quan, trong đó có kế hoạch sử dụng đất tại địa phương của DN đã chạm mức đáy kể từ khi tiến hành điều tra khảo sát, năm 2006 với 2,2 điểm, trong khi năm 2013 đạt 2,6 điểm. Đồng thời, chỉ có 55% số DN cho biết có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và khẳng định điều này khiến họ rất lo ngại, bởi quyền sử dụng đất sẽ trở nên bấp bênh hơn. Trong trường hợp rủi ro bị thu hối đất, chỉ 1/3 số DN bày tỏ tin tưởng họ sẽ được đền bù một cách thỏa đáng.

Với những con số này, có thể nói, năm 2014 là năm chỉ số tiếp cận đất đai thể hiện tâm lý bi quan nhất kể từ khi tiến hành điều tra PCI!

Ngay tại một địa phương được đánh giá là khá tốt về chỉ số tiếp cận đất đai như Thái Nguyên cũng có những vấn đề đáng bàn. Ông Nguyễn Văn Thời, Chủ tịch HĐQT CTCP Đầu tư và Thương mại TNG, Chủ tịch Hiệp hội DN tỉnh Thái Nguyên, mặc dầu nhận định hệ thống tiếp cận đất đai tại đây nhìn chung đã được cải thiện nhiều từ khi các nhà đầu tư nước ngoài lớn, trong đó có Samsung vào đầu tư, song thủ tục quy trình giải phóng mặt bằng vẫn còn nhiều vướng mắc.

“Mặc dù đã có sự cải thiện với 2 quy trình là bồi thường giải phóng mặt bằng và cấp giấy chứng nhận sử dụng đất đã được thực hiện tương đối tốt, song những vướng mắc nhất về thủ tục quy trình giải phóng mặt bằng vẫn chưa giải quyết được do địa phương chưa định ra quy trình cụ thể về thời hạn yêu cầu các địa phương làm thủ tục giao đất. Cái này bản thân DN phát hiện ra đã báo cáo địa phương về các quy trình thiếu sót cần bổ sung”, ông Thời nói và rất mong địa phương này cần hoàn thiện sớm quy trình, đảm bảo DN nhanh chóng có mặt bằng để yên tâm đầu tư sản xuất - kinh doanh.

Tiếp cận đất đai là giai đoạn đầu tiên, có tính quyết định đối với các dự án. Mức thấp kỷ lục của chỉ số này tại PCI 2014 cho thấy, những tuyên bố hỗ trợ DN, nhà đầu tư “an cư lạc nghiệp” của nhiều địa phương vẫn còn một khoảng cách lớn từ lời nói đến việc làm.