Dáng dấp phố thị một thời trong không gian phố cổ

Kiến trúc phố cổ Hà Nội với những phố nhỏ, ngõ nhỏ lưu giữ hình hài phố thị thời xưa chính là giá trị văn hóa cần lưu giữ, nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc khẳng định.

Đẹp ở cấu trúc không gian sống

Carol, một sinh viên Mỹ cho biết, cô rất ấn tượng với khu phố cổ Hà Nội bởi trong mắt cô, khu phố này giống như một cửa hàng bách hóa tổng hợp khổng lồ. Carol thích thú với những khu vực, nơi các thương nhân và thợ thủ công cùng kinh doanh một mắt hàng. Nhưng đặc biệt hơn, trong Hà Nội 36 phố phường, bên cạnh những tòa nhà mang kiến trúc cổ của Pháp, những tòa nhà thương mại cao tầng, cô đột nhiên bắt gặp một mái đình cong cong hay những ngôi chùa nằm khuất trong ngõ nhỏ. Theo Carol, nhìn vào đó, cô cảm thấy sự phong phú trong kiến trúc và cuộc sống thân thiện của người dân trong ngõ phố nhỏ nhắn, hiền hòa.

Nhiếp ảnh gia Jundat, người từng có những bức hình rất đẹp về Hà Nội, cho rằng ngồi ở bất cứ chỗ nào anh cũng có thể chớp được những góc đẹp của phố cổ Hà Nội. Góc phố nào cũng bình yên trong dáng vẻ tấp nập thường ngày. Jundat thích không gian phố thị kết cấu quần tụ giống như một ngôi làng. Theo anh, ở đó con người vừa cảm nhận được sự thân thiện vừa như được tách ra trong cái quần thể đông đúc ấy mà chiêm nghiệm về đời sống của chính mình.

Giáo sư Hoàng Đạo Kính cũng hơn một lần nhắc tới giá trị thực của Hà Nội 36 phố phường nằm ở cấu trúc về không gian sống. Trong quan sát của một người làm bảo tồn, nhà kiến trúc sư nhận thấy, nhiều người đến Hà Nội không để kiếm tìm tuổi của những ngôi nhà cổ, mà họ thích kiến trúc của khu phố với những ngõ nhỏ, phố nhỏ ít nhiều có tính kế thừa hình thái kiến trúc phố thị thời xưa. Và với cơ thể đô thị truyền thống đó, nhiều hình ảnh vật chất, thương mại của Hà thành cũ với lối buôn bán, sinh hoạt cộng đồng được lưu giữ.

Trong một công trình nghiên cứu về phố cổ, nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc từng chỉ sự đặc biệt trong kiểu kiến trúc của khu phố cố. Đó là phần lớn di tích trong khu phố cổ đều không tách biệt với khu vực dân cư - cấu trúc quen thuộc thường thấy ở những làng quê Việt.

Theo ông Phúc, kiểu kiến trúc của phố cổ Hà Nội không chỉ làm nổi bật giá trị văn hoá - lịch sử của các di tích tôn giáo, tín ngưỡng mà thông qua đó đời sống, phong tục tập quán, tín ngưỡng của người Thăng Long - Hà Nội được phản ánh sống động, chân thực. Trong quan điểm của nhà Hà Nội học này, kiến trúc phố cổ phản ánh đời sống tâm linh rất sâu sắc.

Gìn giữ khi còn có thể

Theo thống kê của ban quản lý Di tích danh thắng Hà Nội, hiện khu phố cổ còn 89 di tích tôn giáo - tín ngưỡng, 22 di tích cách mạng. Không chỉ tập trung về số lượng, hệ thống di tích phố cổ còn đa dạng về loại hình. Trong 89 di tích hiện diện khá đầy đủ những loại hình kiến trúc thuộc nhiều tôn giáo, tín ngưỡng truyền thống như: Phật giáo, Nho giáo, Đạo giáo, Hồi giáo, tín ngưỡng thờ thành hoàng làng, tổ nghề, tín ngưỡng thờ Mẫu.

Góc phố nào cũng bình yên trong dáng vẻ tấp nập thường ngày. Ảnh: Jundat.

Điều dễ nhận thấy ở khu phố cổ là tập trung khá nhiều di tích thờ các vị tổ nghề. Phần lớn các vị thành hoàng được lập vọng ở Thăng Long là các vị tổ nghề như: đình Phả Trúc Lâm (số 40, Hàng Hành); đình Hài Tượng (số 16, ngõ Hải Tượng) thờ tiến sĩ Nguyễn Thời Trung, tổ nghề da, đóng hia hài; các ông Thuần Chính, Đức Chính, Sĩ Bàn, tổ nghề da giày ở làng Chắm (Gia Lộc, Hải Dương); đền thờ vọng Nhị Khê (số 11, Hàng Hòm) thờ ông tổ nghề tiện gỗ.

Tuy nhiên, theo Ban quản lý phố cổ Hà Nội, các di tích trong phố cổ đang trong tình trạng biến mất mỗi ngày mà bản thân họ không đủ năng lực giải quyết. Nhìn vào thực trạng đó, giáo sư Hoàng Đạo Kính cho rằng, thay vì thực hiện những việc không mang tính khả thi như duy trì những căn nhà cổ dột nát, khó trụ với thời gian vì chất lượng xuống cầm trầm trọng, việc chúng ta có thể làm ngay để giữ hồn cốt phố cổ chính là cố gắng duy trì không gian truyền thống của khu phố này. Trên cơ sở kiến trúc đó, nên bảo tồn những tên phố thủ công có thương hiệu bằng cải tạo, chỉnh trang.

Ông Phúc đưa ra gợi ý, nếu không thể bảo tồn tất cả những dãy phố, nên có một mô hình điểm phục dựng lại hình ảnh Hà Nội 36 phố phường trong những đoạn phố cố định.

DiaOcOnline.vn - Theo Đất Việt