Thị trường vật liệu xây dựng năm nay có nhiều biến động với đà tăng giá diễn ra ở nhiều lại, nhất là cát xây dựng. Để giải quyết cán cân cung - cầu và bình ổn giá của mặt hàng này, cần sự phối hợp của nhiều Bộ, ngành và địa phương và đặc biệt là cần tìm tới loại vật liệu thay thế.

Giá cát xây dựng tăng phi mã

Thời gian gần đây, giá cát xây dựng dùng cho bê tông đã tăng mạnh hơn 50% so với thời điểm tháng 3/2017. Đặc biệt, tại TP.HCM, có thời điểm giá cát các loại tăng đột biến lên đến 200%.

Theo thông tin báo giá vật liệu xây dựng ở một số tỉnh cho thấy, giá cát trong 2 tháng gần đây liên tục tăng, đặc biệt tăng cao ở một số thành phố lớn không có nguồn cung tại chỗ. Đơn cử, tại tỉnh Đồng Tháp, tại nguồn khai thác, giá cát cho bê tông, cát xây tô dao động từ 45.000 - 80.000 đồng/m3, giá cát hạt trung bình tại công trình từ 160.000 - 220.000 đồng/m3, cát hạt mịn từ 110.000 - 130.000 đồng/m3, cát đen 90.000 đồng/m3 và cát đã qua sàng rửa 180.000 đồng/m3.

Tại TP.HCM, giá cát các loại tại thời điểm quý II/2017 tăng đáng kể. Trong đó, tại quận 10, giá cát san lấp tăng lên 232.000 đồng/m3 (tăng 78% so với thời điểm quý I/2017). Tại quận Gò Vấp, giá cát xây tô 436.000 đồng/m3 (tăng 92% so với thời điểm quý I/2017), cát cho bê tông 560.000 đồng/m3 (tăng 155% so với thời điểm quý I/2017), cát san lấp 200.000 đồng/m3. Một số quận, huyện khác như quận 11, huyện Nhà Bè, giá cát hầu như giữ nguyên hoặc tăng không đáng kể.

Tại Hà Nội, theo khảo sát của phóng viên Báo Đầu tư Bất động sản, giá cát khu vực Chèm, Bắc Từ Liêm gồm cát sông Lô là 280.000-380.000 đồng/m3, cát đen, tô trát và san lấp 100.000 - 140.000 đồng/m3. Trong khi cuối tháng 3, giá bán cát cho bê tông từ 200.000 - 300.000 đồng/m3 và cát đen, tô trát và cát san lấp 80.000 đồng/m3.

Cần sự phối hợp đồng bộ

Theo Vụ Vật liệu xây dựng, Bộ Xây dựng, có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc giá cát xây dựng tăng trong thời gian gần đây, trong đó đầu tiên là do lệch pha cung cầu cát xây dựng.

Số liệu cấp phép của Sở Tài nguyên và Môi trường các tỉnh, thành phố cho thấy, tổng khối lượng khai thác cát xây dựng giai đoạn 2011-2015 là 62 triệu m3/năm, trong khi đó, ước tính của Viện Vật liệu xây dựng, nhu cầu sử dụng cát xây dựng hằng năm khoảng 130 triệu m3. Như vậy, nguồn cung chỉ đáp ứng được 40-50% nhu cầu.

Bên cạnh đó, do một số doanh nghiệp, chủ bến bãi hoặc đầu mối cung cấp cát tại một số địa phương lợi dụng nguồn cung không đáp ứng đủ nhu cầu, đã đầu cơ tích trữ cát, tăng giá cát. Đồng thời, còn có nguyên nhân nữa là do các chủ dự án công trình xây dựng và chính quyền địa phương bị động trong việc cân đối nguồn cung cát xây dựng. Việc sử dụng nguồn vật liệu thay thế cát tự nhiên hạn chế, một phần vì thói quen, tập quán. Mặt khác, vì giá cát nghiền cao, vật liệu tro xỉ, phế thải thay thế làm vật liệu xây dựng dùng trong san lấp chưa được khuyến khích hay bắt buộc sử dụng đúng lúc, kịp thời.

Để góp phần đảm bảo cung cầu và bình ổn giá cát xây dựng, Bộ Xây dựng đã đề xuất Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành và địa phương triển khai nghiêm đợt cao điểm chống khai thác cát trái phép trên phạm vi toàn quốc. Đồng thời, rà soát lại tất cả các dự án khai thác cát trên toàn quốc, chỉ cho phép hoạt động trở lại khi có đủ kiện pháp lý, không có tác động xấu đến môi trường xung quanh.

Đối với các thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội và Đà Nẵng, cần có kế hoạch cung cấp cát ổn định, thực hiện nghiêm các giải pháp chống đầu cơ, tích trữ, ép giá và nâng giá trái quy định.

Tuy nhiên, theo Bộ Xây dựng, về lâu dài, các Bộ, ngành và địa phương cần triển khai tích cực Quyết định số 452/QĐ-TTg ngày 12/4/2017 của Thủ tướng Chính phủ về Đề án đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện hóa chất, phân bón làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng, sử dụng trong công trình xây dựng, trong đó có việc sử dụng tro bay làm vật liệu san lấp thay thế cát tự nhiên.

Thiết nghĩ rằng, để đảm bảo cung cầu và bình ổn giá không chỉ với cát, mà cho các sản phẩm vật liệu xây dựng nói chung, cần sự phối hợp đồng bộ từ các Bộ, ngành. Trong đó, Bộ Xây dựng, Tài nguyên và Môi trường, Giao thông - Vận tải cần tăng cường chỉ đạo hướng dẫn sản xuất và sử dụng cát nhân tạo thay thế cát tự nhiên, dự báo khả năng bồi lắng cát tại các con sông, luồng lạch, cửa sông cửa biển, sớm ban hành nghị định về quy chế quản lý hoạt động nạo vét, duy tu các tuyến luồng hàng hải và vùng nước cảng biển. Đồng thời, phải đảm bảo thực hiện nghiêm túc các cơ chế pháp lý về khai thác cát ngay từ địa phương, cơ sở.