Dựa trên những nghi ngờ về mức độ độc hại của amiăng trắng tới sức khỏe, các cơ quan chức năng tại Việt Nam và nhiều nước trên thế giới đã có những nghiên cứu khoa học nhằm tìm ra vật liệu thay thế phù hợp cho amiăng trắng.

Đến nay, các vật liệu thay thế cho amiăng trắng có thể kể tới như sợi PVA, sợi thủy tinh, sợi tổng hợp, sợi cellulose, sợi gốm, sợi len đá, sợi carbon, sợi acrylic, nhựa teflon…

Thực trạng vật liệu thay thế amiăng trắng

Amiăng trắng là nguyên liệu đóng vai trò vô cùng quan trọng trong ngành sản xuất tấm lợp, sợi PVA được đánh giá là vật liệu có khả năng tiệm cận với amiăng trắng, tuy nhiên giá thành của tấm lợp làm từ sợi PVA lại đắt hơn 40% - 100%.

Việc nghiên cứu vật liệu thay thế amiăng trong sản xuất tấm lợp tại Việt Nam được bắt đầu từ sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 115/2001/QĐTTg vào năm 2001.

Nhà máy tấm lợp Đông Anh, nhà máy Tân Thuận Cường và nhà máy Navifico đã thử nghiệm sản xuất sản phẩm tấm lợp không amiăng, nhưng các sản phẩm này đang gặp khó trên thị trường do giá thành cao và độ bền kém. Đặc biệt, nhà máy Navifico đã đóng cửa chỉ sau thời gian ngắn sản xuất thử nghiệm.

Không riêng gì ngành tấm lợp, vấn đề vật liệu thay thế cũng làm đau đầu các nhà sản xuất má phanh, ngành công nghiệp này đã rót vốn để nghiên cứu sản phẩm thay thế amiăng trắng. Tuy nhiên những vật liệu chịu ma sát được thử nghiệm lại có đặc tính vật lý, kĩ thuật kém hơn amiăng trắng.

Theo nghiên cứu của Tổ chức Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) và Hội Kĩ sư Cơ khí Hoa Kỳ, các vụ tai nạn những năm gần đây có liên quan tới những xe tải sử dụng phanh không chứa amiăng. Nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng đối với những chiếc xe nguyên bản sử dụng phanh có chứa amiăng, việc thay thế bằng phanh không chứa amiăng sẽ gây nguy hiểm cho người điều khiển phương tiện. Nhằm khắc phục và hạn chế những lỗi do phanh không chứa amiăng gây ra, các nhà sản xuất xe hơi đã phát triển hệ thống chống bó cứng phanh (ALS).

Để thay thế amiăng trắng trong vòng đệm của các hệ thống máy móc cần từ 50 đến 60 chất khác nhau. Bên cạnh đó, do việc nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các chất này rất tốn kém nên chi phí mà người tiêu dùng phải trả cũng sẽ tăng. Vòng đệm không amiăng trắng có khả năng bị vỡ nếu sử dụng trong điều kiện nhiệt độ, áp lực cao. Hơn nữa, công tác bảo dưỡng vòng đệm thay thế cũng đòi hỏi nhiều thời gian và nhân lực hơn so với vòng đệm chứa amiăng.

Liên quan đến các vật liệu thay thế, cũng đang có những ý kiến băn khoăn được đưa ra về độ an toàn của các vật liệu này.

Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) đã phân loại sợi thủy tinh, sợi gốm, sợi silic, sợi len đá vào nhóm các chất có khả năng gây ung thư. Tại Mỹ và Đức, sợi thủy tinh được xếp vào trong danh sách các chất cần sử dụng đúng quy tắc để phòng tránh gây ung thư.

Thực tế, bất kì loại sợi nào cũng có khả năng mang hóa chất và các vi sinh chất gây hại vào cơ thể con người qua đường hô hấp. Dựa trên nghiên cứu năm 1999 về tác động đến sức khỏe con người của các chất thay thế amiăng do Viện Nghiên cứu Y tế và Sức Khỏe Quốc gia Pháp thực hiện, những nguy cơ về bệnh ung thư, xơ hóa phổi của các chất thay thế phụ thuộc vào liều lượng, kích thước, độ bền sinh học, bề mặt phản ứng và mức độ đào thải, cũng giống như amiăng trắng.

So với sợi amiăng trắng, sợi PVA và sợi kevlar có khả năng xâm nhập vào cơ thể con người kém hơn nhưng lại có độ bền sinh học cao hơn. Vì vậy, một khi đã xâm nhập vào cơ thể, sợi PVA và sợi kevlar đào thải khỏi cơ thể lâu hơn. Một số nghiên cứu về hô hấp cho thấy sợi kevlar là một trong những chất gây xơ hóa màng phổi và ung thư trung biểu mô.

Trong Nghiên cứu Sử dụng an toàn sợi tự nhiên và sợi nhân tạo, Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) chỉ ra rằng sợi kevlar gây xơ hóa màng phổi và khối u phổi trên động vật. Tổ chức Y tế Thế giới cũng đã khuyến nghị cần kiểm soát chặt chẽ quá trình sử dụng các chất này giống như sử dụng amiăng trắng.


Sợi cellulose có độ bền sinh học cao hơn sợi amiăng trắng, một số nghiên cứu khoa học đã tìm ra bằng chứng về những tác động độc hại của sợi cellulose qua đường hô hấp.

Trong ngành sản xuất má phanh, đã có những nghiên cứu về sử dụng sợi gốm để thay thế amiăng trắng tuy nhiên đều không thành công, kết quả còn cho thấy sợi gốm còn có nguy cơ gây ung thư cao hơn cả amiăng trắng.

Sợi phốt phát, sợi carbon, sợi silic cũng nằm trong danh sách những chất cần quy định sử dụng nghiêm ngặt, dựa trên kết quả của các nghiên cứu tại Mỹ, Đức, Pháp từ năm 1976 đến năm 1993. Viện Nghiên cứu Y tế và Sức Khỏe Quốc gia Pháp đưa ra rằng một loại sợi nhân tạo ngày này chưa từng được kiểm tra về khả năng kết dính và phát tán bụi trong không khí, nếu có thì mức độ kiểm tra cũng thấp hơn nhiều so với những nghiên cứu đánh giá về amiăng trắng trong quá khứ.