Tiêu chí đặt ra là người được bồi thường có thể mua một thửa đất cùng diện tích tại một vị trí tương tự.

“Khi được hỏi, 80% số người bị thu hồi đất trả lời không hài lòng hoặc rất không hài lòng về giá áp dụng để tính bồi thường, hỗ trợ tái định cư bởi họ luôn thấy mình được bồi thường thấp hơn giá thị trường; 67% không hài lòng đối với giá bồi thường cho tài sản gắn liền với đất; 57% không hài lòng về nơi tái định cư”. Đó là nội dung đáng chú ý tại Báo cáo Nghiên cứu về cơ chế xác định giá đất phục vụ bồi thường giải phóng mặt bằng tại Việt Nam của Ngân hàng Thế giới (WB) được đưa ra tại hội thảo về quản trị tốt trong lĩnh vực đất đai (tháng 5-2011, tại Vĩnh Phúc).

Tiền bồi thường không đủ mua đất tái định cư

Thông tin trên được Viện Xã hội học thuộc Viện Khoa học Xã hội và Nhân văn Việt Nam cung cấp sau các nghiên cứu tại TP.HCM, Dăk Lăk và Bắc Ninh. Cũng theo nghiên cứu này, tình trạng thường xảy ra là người nhận tiền bồi thường về đất ở không đủ tiền để mua lại thửa đất tái định cư. Có tới 80% ý kiến được hỏi (gần 600 người) cho hay để mua được thửa đất tương tự thửa đất bị thu hồi, họ phải bù thêm khá nhiều tiền.

Một ví dụ cụ thể: Ở TP Buôn Ma Thuột, một gia đình được bồi thường 800 triệu đồng nhưng lại phải trả tới 2,8 tỉ đồng để có được thửa đất tái định cư. Do số tiền chênh lệch quá lớn, người dân ở đây thường phải bán thửa đất tái định cư, mua đất chỗ khác hợp túi tiền hơn.

Thu hồi đất xây dựng khu đô thị mới ở quận 2, TP.HCM. Ảnh: HTD

Tại TP.HCM lại nổi lên một số vấn đề: Thứ nhất, giá đất được định tại thời điểm thu hồi đất nhưng việc chi trả tiền bồi thường lại thường chậm 1-2 năm. Lúc này, giá đất trên thị trường đã cao hơn nhiều nên người dân bị thiệt.

Thứ hai, nhiều trường hợp người dân đã ở ổn định từ rất lâu nhưng chỉ được hỗ trợ khoảng 30% giá trị thửa đất do đất lấn chiếm trước đây nên không được bồi thường. Thứ ba, có tình trạng thiếu công bằng trong xem xét quyết định mức bồi thường, hỗ trợ. Nhiều trường hợp giống nhau nhưng lại được bồi thường, hỗ trợ khác nhau.

Người dân được lựa chọn tổ chức định giá đất

Theo WB, hiện cơ quan ban hành giá đất áp dụng cho bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là UBND cấp tỉnh, kể cả trường hợp có tranh chấp hoặc khiếu nại về giá đất. Đây là một cơ chế không tạo được tính trung lập và công bằng trong định giá đất. Bởi cơ quan hành chính thường nghiêng về quyền lợi của Nhà nước hơn là quyền lợi của người dân bị thu hồi đất.

Báo cáo của WB cho biết giải pháp tăng giá bồi thường cho phù hợp thị trường được gần 80% số ý kiến được hỏi đồng tình. Tiêu chí đặt ra là người được bồi thường có thể mua một thửa đất cùng diện tích tại một vị trí tương tự. Cùng đó, cần sửa đổi quy định về xác định giá đất theo hướng: Giao cho tổ chức định giá thực hiện việc định giá đất phục vụ tính bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Tổ chức định giá này được lựa chọn trên sự đồng thuận giữa người bị thu hồi đất và tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

“Hầu hết các nước trên thế giới làm theo cách này. Việt Nam theo xu hướng này là tốt nhưng phải làm sao cho có hiệu quả. Định giá đất phải là những người có chuyên môn và công tâm” - ông Bùi Văn Sỹ, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý đất đai - Tổng cục Quản lý đất đai, nói.

Hiện việc công khai và tiếp thu ý kiến về giá đất, phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được thực hiện dưới dạng niêm yết tại các khu dân cư nơi có đất bị thu hồi và tiếp nhận ý kiến bằng văn bản. Theo WB, cần bổ sung hình thức gặp gỡ, thảo luận về giá đất và phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư giữa những người bị thu hồi đất và tổ chức đứng ra làm việc này. Người bị thu hồi đất có thể thuê luật sư đại diện cho mình trong mọi việc có liên quan đến quá trình thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Phân chia phần giá trị tăng lên sau khi có hạ tầng

Khi đất nông nghiệp bị thu hồi chưa có hạ tầng, mức bồi thường đó là hợp lý. Nhưng khi đã có hạ tầng rồi, giá đất ở đó tăng lên đến vài chục lần, người dân lại cảm thấy bị thiệt thòi. Nhưng nếu cứ bồi thường theo yêu cầu sau này của người dân thì rất khó. Vì vậy, cần có cơ chế phân chia hợp lý phần giá đất tăng lên sau khi có hạ tầng cho các bên. Cụ thể, người dân bị thu hồi đất, Nhà nước và doanh nghiệp sẽ được bao nhiêu ở trong phần giá trị tăng lên đó.

Ông BÙI VĂN SỸ, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý đất đai - Tổng cục Quản lý đất đai
 

 DiaOcOnline.vn - Theo Pháp Luật TP