Hiện dù có chủ trương phân cấp cho UBND các địa phương duyệt các dự án xây dựng khu đô thị, nhà ở cho các đối tượng sử dụng, nhưng địa phương nào cũng muốn chỉnh trang bộ mặt bằng các dự án chung cư, biệt thự cao cấp.

Tuy nhiên, nhu cầu cho các dự án nhà cao cấp chỉ chiếm khoảng 10% nhu cầu nhà ở, vì vậy người có thu nhập trung bình không thể với tới. Vì thế, nguồn cung đã thiếu lại càng thiếu.

Tại nhiều địa phương, lãnh đạo tỉnh còn chủ trương đấu thầu giao đất cho các dự án khu đô thị, nhà ở, căn hộ chung cư nhằm tăng thu cho ngân sách địa phương, khiến giá đất bị đội lên. Mặt khác, đất dự kiến quy hoạch để giao cho đơn vị thực hiện dự án lại vướng khâu giải phóng mặt bằng, theo quy định không tổ chức đấu thầu nhưng nhiều địa phương vẫn làm, vừa mất nhiều thời gian, vừa tăng chi phí.

Trong khi các dự án đầu tư khu đô thị cao cấp chưa có chế tài khống chế tỷ lệ lãi của nhà đầu tư, một căn hộ cao cấp bán ra thị trường lãi vài trăm phần trăm so với giá thành xây dựng. Vì thế, các doanh nghiệp không mặn mà đầu tư các khu nhà ở xã hội cho người thu nhập trung bình và thấp. Đó là chưa kể tình trạng tranh mua các căn hộ cao cấp đã góp phần đẩy giá lên.

TS Phạm Sỹ Liêm, Phó chủ tịch Tổng hội Xây dựng VN, cho biết, hiện không hề có sự cạnh tranh giữa người bán (các doanh nghiệp đầu tư khu đô thị) với nhau mà chỉ có cạnh tranh giữa người mua do cầu vượt cung, vì vậy thị trường đang thuộc về người bán.

Trong khi chính sách về nhà ở xã hội chưa đi đôi với chính sách tài chính doanh nghiệp, mặc dù có những dự án cho vay ưu đãi, nhưng "túi nọ, ra túi kia" khiến doanh nghiệp thua thiệt. Do chưa có cơ chế cho một số đối tượng đầu tư như quỹ đầu tư mạo hiểm tham gia các dự án phát triển nhà ở, thị trường vẫn còn những khoảng trống.

Buông lỏng quản lý

Theo Cục trưởng Cục Quản lý nhà (Bộ Xây dựng), Nguyễn Mạnh Hà, những bất cập là do các địa phương buông lỏng quản lý quy hoạch và dễ dãi trong việc cấp phép các dự án đầu tư các khu đô thị. Để siết lại vấn đề này, các địa phương phải xem xét lại tỷ lệ cấp phép cho các dự án xây dựng đô thị.

Ngay cả khi cấp phép cho các dự án kinh doanh khu đô thị cao cấp thì địa phương hoàn toàn vẫn có thể kiểm soát chi phí, giá thành xây dựng để khống chế nhà đầu tư với một tỷ lệ lãi hợp lý, thông thường khoảng 15-20% của mỗi dự án, chứ không thể lãi quá mức như hiện nay.

Đồng thời với việc này, các dự án đều có cơ chế kiểm soát chặt chẽ người mua (phải sử dụng đúng mục đích, sau thời hạn bao nhiêu năm mới được bán...) để tránh đầu cơ nhà ở xã hội... Tuy nhiên, ông Hà cũng thừa nhận một thực tế là có quá nhiều tiêu cực trong vấn đề nhà đất, giá nhà đất tăng cao và lợi nhuận "nhìn thấy" lên đến hàng trăm triệu đồng, đã khiến không ít người tìm cách xoay xở.