Không có chuyên môn xây dựng, trình độ dưới cấp 3, có người chỉ là trật tự viên, nhưng bỗng trở thành thanh tra xây dựng và có quyền "sinh sát" với những công trình sai phép, lấn chiếm... Đó là nghịch lý đang tồn tại ở các quận huyện trên địa bàn TP HCM.

Từ tháng 11 năm ngoái, UBND TP HCM đã quyết định lập đội thanh tra xây dựng, trên cơ sở tổ chức lại đội quản lý trật tự quận - huyện - phường - xã - thị trấn.

Theo đó, thanh tra xây dựng có quyền ra quyết định đình chỉ thi công đối với các công trình vi phạm thuộc thẩm quyền của UBND phường xã, thị trấn nhưng không xử lý kịp thời hoặc buông lỏng quản lý; được xử phạt tiền các hành vi vi phạm hành chính tương đương thẩm quyền của Trưởng công an phường xã, thị trấn; buộc tháo dỡ ngay đối với các công trình vi phạm xây dựng…

Sở Xây dựng cũng đã bố trí hơn 400 sinh viên tốt nghiệp trung cấp xây dựng về làm thanh tra tại các quận, huyện, phường, thị trấn. Tuy nhiên, số sinh viên trên không đủ so với yêu cầu của các địa phương. Hầu hết trật tự viên địa phương được chuyển đổi thành thanh tra xây dựng cho đủ quân số cần thiết.

Song, điều bất cập mà ngay lãnh đạo các quận huyện cũng thừa nhận là, chính vì "lấy người" từ đội trật tự đô thị nên hầu hết thanh tra xây dựng đến nay vẫn còn bỡ ngỡ, không biết phải xử phạt ra sao vì chưa được trang bị kiến thức trước khi nhận nhiệm vụ mới. Lực lượng trật tự viên trước đây vốn chỉ quen với công việc đuổi người bán hàng rong, lập lại an ninh trật tự đường phố trên địa bàn.

Chánh thanh tra xây dựng quận 1 Thái Đức Độ cho biết, quận đã tổ chức được 40 thanh tra nhưng chỉ một người có bằng đại học chuyên ngành, một người trung cấp, 4 tốt nghiệp đại học, số còn lại chỉ có trình độ 12. "Tuyến quận đã thế, thanh tra ở phường xã còn kém kiến thức hơn nên đến lúc cần xử lý các trường hợp vi phạm thì không biết xử thế nào", ông Độ cho biết.

Một thanh tra viên cấp phường cũng tiết lộ, chuyển từ trật tự sang xây dựng, ông cảm thấy rất lạ lẫm, quận huy động đi kiểm tra công trình thì đi chứ chưa hiểu lắm công việc mới. Ông nói: "Ví dụ đến một công trình, họ vi phạm chỗ nào so với luật tôi cũng chưa hiểu hết vì không rành quy định về xây dựng". 

Trong buổi giám sát hoạt động thanh tra xây dựng đầu tuần này, ông Trần Thanh Chính, Trưởng Ban pháp chế Hội đồng nhân dân phân tích, việc người kiểm tra vi phạm xây dựng mà không biết gì về xây dựng, lại còn được bố trí làm thanh tra là một điều bất hợp lý cần được điều chỉnh ngay.

Phó chủ tịch UBND huyện Bình Chánh Lê Minh Huệ cũng thừa nhận, trình độ của nhiều thanh tra tham gia xử lý vi phạm còn yếu, một số trình độ không đạt chuẩn, dưới cấp 3, thậm chí lớp 9, nên gây rất nhiều khó khăn trong công tác triển khai xử phạt vi phạm xây dựng. Chưa kể tình trạng có thể phát sinh nhiều trường hợp nhũng nhiễu, gây khó dễ không đáng có cho chủ đầu tư các công trình xây dựng...

Chủ đầu tư một công trình đang thi công ở huyện Bình Chánh cho biết, mặc dù chưa được thanh tra xây dựng viếng thăm kể từ khi đội này được thành lập; song ông e ngại nếu không có quy chế hoạt động rõ ràng, các thanh tra viên này rất dễ trở thành những "ngáo ộp" cho nhiều nhà dân, công ty có công trình xây dựng.

Trước nguy cơ chất lượng thanh tra viên kém có thể dẫn đến hậu quả xấu, đại diện Sở Xây dựng TP HCM cho biết, thời gian tới sẽ tổ chức đào tạo lại cho lực lượng này với trình độ trung cấp xây dựng. Một số lớp học buổi tối sẽ được mở để người của các địa phương có thể đăng ký tham gia trang bị thêm kiến thức chuyên môn của ngành xây dựng.

Tuy nhiên theo lãnh đạo các phường, việc sắp xếp cho nhân viên đi học làm thanh tra xây dựng cũng là vấn đề nan giải, vì họ còn phải dành thời gian cho công việc hành chính.

Tại các quận trung tâm thành phố, một phường cần từ 20 đến 25 thanh tra xây dựng kiêm nhiệm cả việc kiểm tra các công trình xây dựng lẫn trật tự công cộng.

Ngày 7/5/2007, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng chỉ đạo Bộ Nội vụ chủ trì soạn thảo quyết định thành lập Thanh tra xây dựng cấp quận, huyện và cấp xã, phường, thị trấn tại hai thành phố lớn là Hà Nội và TP HCM.

Cuối tháng 11/2007, Chủ tịch UBND TP HCM Lê Hoàng Quân ký quyết định về thí điểm thành lập Thanh tra xây dựng quận huyện và phường xã, thị trấn trên địa bàn. Lực lượng được thành lập trên cơ sở tổ chức lại Đội quản lý trật tự đô thị quận huyện và Tổ quản lý trật tự đô thị phường xã, thị trấn.