Hiện tượng sụt lún đất bất thường trên địa bàn xã Hà Châu, huyện Hà Trung (Thanh Hoá) làm gần 10 gia đình lâm vào cảnh mất nhà cửa. Nguyên nhân là do một dòng sông ngầm ?

Nhiều hộ dân khác ở thôn 6 đang sống trong nỗi khiếp sợ, vì hiện tượng thổ nhưỡng biến động bất thường vẫn chưa dừng lại. Hàng đêm, người dân mỗi khi nghe thấy tiếng cột kèo trong nhà kêu răng rắc là lại phải tổng động viên chạy tháo ra ngoài...

Sống trong sợ hãi

Sáng ngày 23.1, tại thôn 6 xã Hà Châu, người dân chưa nguôi nỗi khiếp sợ và hốt hoảng khi nhắc lại chuyện sụt đất trước đó. Nhiều ngôi nhà cấp 4 đổ nát trong sự hoang tàn. Bà con đã phải sơ tán đến gia đình người thân trú ngụ, tránh cái lạnh giá cắt da cắt thịt của những ngày cuối đông.

Ông Lê Viết Triết - nhà ngay sát vách với gia đình ông Lê Viết Sương, chủ hộ khoan giếng bị sụt đất - nhìn đống đổ nát và tự hỏi lòng mình rằng điều gì vừa xảy ra vậy! Thật không tin nổi, ngôi làng này có cách đây gần một nghìn năm lịch sử. Bà con chòm xóm láng giềng sống tốt và đùm bọc, tắt lửa tối đèn có nhau.

Nét truyền thống văn hoá lưu giữ từ ngàn đời nay chưa ai phá bỏ. Nhưng bây giờ đất sụt, ai cũng tiếc nuối. Hôm thổ địa bắt đầu "nổi loạn", lúc đó khoảng 4 giờ chiều, ông Triết nhận được tin báo khi đang làm đồng, ông tỏ ra thờ ơ vì tưởng chuyện sụt đất chỉ là sự cố nhỏ.

Nhưng nào ngờ được khi màn đêm buông xuống, ông trở về ngôi nhà thân thương thì nó đang bị xé toác ra thành trăm mảnh. Lúc này chính quyền địa phương đã cô lập hoàn toàn, không cho người dân ra vào nhà mình nữa.

Suốt nhiều giờ tiếp theo, đất tiếp tục sụt và kéo đổ các ngôi nhà liền kề. Ông Lê Viết Sương kể rằng: "Khi khoan đến độ sâu 50m mới gặp đá, khoan tiếp 50cm nữa tầng đá này bị thủng, nước tụt xuống. Đám thợ khoan hồ hởi cho đóng ống". Nhưng hỡi ơi, chiếc ống nhựa đầu tiên bắt đầu đưa xuống lòng đất, cũng là lúc mọi người nghe thấy tiếng chảy rào rào ở đâu đó rất xa.

Rồi tiếp theo ngôi nhà ông Sương đang sống tụt dần, móng hở ra và đổ ập. Thấy vậy, ông Sương hô to để thợ lẫn chủ bỏ chạy, mặc cho địa tầng làm mưa làm gió. Ông Hoàng Hữu Tài - nhà ở tận thôn 5 - phản ánh: Hàng đêm, ngôi nhà người em ruột của ông vẫn đang rơi từng mảng tường xuống và nghe thấy tiếng nước chảy dưới lòng đất. Ông Tài đã phải đưa 2 đứa cháu về nhà mình sống.

Đau đớn hơn nữa là gia đình anh Nguyễn Hùng Ánh, xây hẳn một ngôi nhà 2 tầng khang trang từ năm 2004 với tổng số tiền thời đó hết 200 triệu đồng. Căn hộ vừa được lăn sơn lại để đón chào mùa xuân mới sắp về, giờ thì nó nghiêng ngả, xiêu vẹo như người say rượu đi trước gió. Hiện vợ chồng ông Ánh đang phải sống nhờ bên cậu em vợ.

Tồn tại một dòng sông ngầm (?!)

Được biết cách đây khoảng hơn 1 năm, ở thôn 5 xã Hà Châu, khi gia đình ông Văn khoan giếng cũng đã xảy ra hiện tượng sụt lún. Việc sụt đất lần đó không ảnh hưởng nghiêm trọng. Tuy nhiên, sự cố này không được chính quyền địa phương quan tâm và có biện pháp xử lý kịp thời.

Ông Lê Viết Sương - chủ nhân của chiếc giếng gây sụt đất - cho biết: Ông rất băn khoăn khi thuê người khoan giếng. Lý do là thân đất nhà ông thấp, thường xuyên ẩm ướt nên đắn đo mãi không muốn khoan.

Song rồi khi mời ông thợ nghiệp dư Hoàng Trung Thức - là người cùng xã đến - ông Thức ngắm nghía một hồi và khẳng định chắc như đinh đóng cột "không vấn đề gì, khoan tốt". Hợp đồng được thoả thuận mồm, ông Thức khoan trúng mạch nước, nhưng lời khẳng định trước đó đã trở nên vô giá trị. Thảm hoạ do một mũi khoan gây nên đã không thể lường hết được mức độ thiệt hại.

Người đàn ông này nhìn đống đổ nát và băn khoăn, không biết có
phải dưới lòng đất tồn tại một dòng sông ngầm! (ảnh trái). Chính
quyền xã Hà Châu phong toả vùng sụt đất, đề phòng bất trắc.

Theo một quyết định do Bộ TNMT ban hành năm 2006 thì các tổ chức hành nghề khoan nước dưới đất phải có quyết định thành lập hoặc giấy đăng ký hoạt động kinh doanh. Người đứng đầu tổ chức hoặc người chịu trách nhiệm chính về mặt kỹ thuật của tổ chức, cá nhân hành nghề phải đáp ứng đủ các điều kiện: Có trình độ chuyên môn tốt nghiệp trung cấp trở lên thuộc các ngành địa chất, địa chất thuỷ văn, khoan và có ít nhất 5 năm kinh nghiệm...

Song ở xã Hà Châu, chỉ đến khi sự cố giếng nhà ông Sương xảy ra, chính quyền địa phương xét thấy tính chất, mức độ ảnh hưởng, thiệt hại lớn, mới tiến hành lập biên bản tạm giữ máy khoan của ông Hoàng Trọng Thức và đề nghị lên cấp trên có biện pháp xử lý. Còn trước đó, ông Thức chẳng có bằng cấp chuyên môn nào nhưng vẫn ngày ngày mang máy khoan đi hết làng trên xóm dưới, đi sang cả các xã lân cận khoan giếng thuê cho bất cứ ai có nhu cầu.

Ngoài yếu tố do thợ khoan không có trình độ, theo các bậc cao niên ở Hà Châu còn khẳng định rằng, phía dưới địa tầng, ở độ sâu trong lòng đất cách bề mặt khoảng 50m có một dòng sông ngầm chảy qua. Đại đa số những người được hỏi đều trả lời rằng, vào thời điểm khoan thăm dò địa chất để xây dựng Nhà máy xi măng Bỉm Sơn (cách Hà Châu 8km), các chuyên gia Liên Xô (cũ) nhận định, bên dưới địa tầng khả năng tồn tại một dòng sông ngầm.

Và một yếu tố nữa củng cố thêm thông tin trên đó là khi các ngôi nhà ở thôn 6 bị tụt xuống do sụt lún đất, thì các giếng khoan ở thôn 5 nằm cách xa khoảng 200m lại bùng nước lên chảy tràn suốt cả một ngày trời, lênh láng khắp đường làng ngõ xóm. Nếu đúng là có một dòng sông ngầm thì thực sự việc di dời dân là vô cùng cần thiết. Hiện nay, những ngôi nhà nằm gần khu vực đất sụt vẫn đang tiếp tục nứt toác và nghiêng, đổ từ từ.

Hiểm hoạ cần kịp thời khắc phục

Sáng ngày 23.1, ông Lê Văn Tám - Chủ tịch UBND xã Hà Châu - khẳng định: Ngay sau khi sự cố xảy ra, ông đã trực tiếp chỉ đạo chính quyền cùng lực lượng công an phong toả hiện trường, cứu trợ giúp dân. Địa phương đang bố trí nhà văn hoá, mượn hoặc thuê nhà của một số hộ gia đình đi làm ăn xa, chưa có nhu cầu sử dụng để giúp các gia đình mất nhà cửa do sụt đất ở tạm.

Ông Tám hứa, trước, trong và sau Tết, bằng những gì có thể, địa phương sẽ không để bất cứ một gia đình nào thiếu chỗ ở, thiếu cơm ăn. Nhưng điều trăn trở nhất hiện nay của chính quyền Hà Châu là về lâu dài chưa biết bố trí cho dân ở đâu. UBND xã Hà Châu cũng đã làm văn bản đề nghị lên UBND huyện Hà Trung cho những hộ dân bị sập nhà mượn đất, hoặc cấp đất cho họ để bà con làm nhà, ổn định cuộc sống.