Thời gian qua, mặc dù công tác quản lý trật tự xây dựng ở các địa phương được tăng cường, nhưng tình trạng xây dựng không phép, sai phép vẫn thường xuyên xảy ra.

Hàng loạt công trình vi phạm

Tại TPHCM trong vòng 5 năm trở lại đây, ghi nhận cho thấy hàng loạt dự án nhà ở, khu đô thị đã cố tình xây dựng sai phép, trái phép nghiêm trọng. Điều đáng nói là khi sự việc được phát hiện mọi chuyện đã đâu vào đấy, cơ quan quản lý xử lý sai phạm trên tinh thần nhượng bộ. Đơn cử, vào tháng 2-2012, 6 block chung cư trên đảo Kim Cương tại phường Bình Trưng Tây (quận 2) bị cơ quan chức năng phát hiện xây dựng vượt tầng so với giấy phép.

Trong đó, block 16 tầng xây thành 17 tầng, block 18 tầng xây thành 19 tầng, block 19 tầng cơi lên 21 tầng, block 20 tầng xây thành 21, block 24 tầng xây lên 25 và block 25 tầng xây lên 26 tầng. Tổng cộng chủ đầu tư đã xây sai phép hơn 2.900m2 và xây dựng một tuyến đường nội bộ vi phạm hành lang bảo vệ sông rạch. Dù khối lượng và quy mô công trình sai phạm rất lớn, nhưng sau đó cơ quan chức năng lại cho phép điều chỉnh thiết kế của toàn bộ dự án, cho công trình sai phép này được tồn tại.

Chung cư Hiệp Thành (quận 12) cũng được chủ đầu tư xây dựng chui và sự việc chỉ được phát hiện 4 năm sau. Theo Thanh tra Sở Xây dựng TPHCM, sai phạm tại chung cư Hiệp Thành xảy ra ngay từ lúc khởi công tháng 10-2010 đến tháng 4-2011. Theo đó, dự án chưa được cấp có thẩm quyền chấp thuận đầu tư nhưng vẫn triển khai thi công lô B đến sàn thứ 5 (không đủ điều kiện thi công, trái với quy định tại Điều 72 của Luật Xây dựng năm 2003). Trong khi cơ quan chức năng yêu cầu ngừng thi công vào ngày 8-12-2014, chủ đầu tư không chấp hành tháo dỡ công trình, thực hiện lập hồ sơ cấp phép theo quy định, mà còn xây dựng tiếp đến tầng 10.

Ngoài ra, tình trạng xây dựng trái phép, sai phép còn xảy ra tại các chung cư như Tecco Green Nest (quận 12), MB Babylon (quận Tân Phú), 584 Phú Thọ Hòa (quận Tân Phú), 126 Hùng Vương (quận 5)... Trong đợt kiểm tra 30 chung cư tại TPHCM mới đây, đoàn kiểm tra của Sở Xây dựng cho biết 19/30 chung cư được kiểm tra có vi phạm xây dựng. Trách nhiệm trong việc để xảy ra xây dựng sai phép trong chung cư thuộc về thanh tra Sở Xây dựng và UBND quận/huyện, phường/xã nơi công trình vi phạm tọa lạc. Chính sự lơ là, buông lỏng kiểm tra, giám sát, xử lý của lực lượng chức năng đã để xảy ra tình trạng vi phạm xây dựng nhiều nơi.

Xóa tình trạng xin-cho

Ngày 25-11, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng có văn bản gửi UBND các tỉnh, TP trực thuộc Trung ương nhằm thực hiện tăng cường quản lý trật tự xây dựng đô thị. Theo nhận định của Bộ Xây dựng, bên cạnh những kết quả tích cực đã đạt được, công tác quản lý trật tự xây dựng đô thị vẫn còn những tồn tại, hạn chế như: Nhiều khu vực đô thị còn thiếu quy hoạch chi tiết, thiết kế đô thị, quy chế quản lý quy hoạch, kiến trúc đô thị dẫn đến lúng túng trong thực hiện cấp giấy phép xây dựng (GPXD).

Đặc biệt, đã có những công trình xây dựng không phép hoặc sai phép, không tuân thủ các chỉ tiêu về quy hoạch, kiến trúc theo GPXD được cấp (mật độ xây dựng, số tầng, chiều cao công trình, khoảng lùi, hình thức kiến trúc...) đã ảnh hưởng đến không gian kiến trúc cảnh quan đô thị và gây bức xúc trong dư luận xã hội.

Để khắc phục những tồn tại, hạn chế trên, Bộ Xây dựng đề nghị các địa phương tập trung nguồn lực và đẩy mạnh lập các quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết, thiết kế đô thị, quy chế quản lý quy hoạch kiến trúc đô thị... làm cơ sở cho việc quản lý phát triển đô thị và quản lý trật tự xây dựng đô thị. Tổ chức thực hiện nghiêm các quy định của Luật Xây dựng, Luật Quy hoạch đô thị và các văn bản hướng dẫn về cấp GPXD, quản lý xây dựng theo giấy phép được cấp và quản lý thực hiện quy hoạch đô thị đã được phê duyệt.

Đặc biệt cần tránh tình trạng điều chỉnh quy hoạch đô thị tùy tiện làm phát sinh cơ chế “xin - cho” trong việc cấp GPXD. Ngoài ra, tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát trong quản lý xây dựng, đảm bảo tuân thủ quy định của pháp luật về quy hoạch đô thị và quản lý đầu tư xây dựng; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý trật tự xây dựng ở các cấp chính quyền địa phương.

Theo một chuyên gia trong lĩnh vực quy hoạch, một trong những vấn đề nhức nhối về quản lý trật tự xây dựng hiện nay đó là việc điều chỉnh GPXD một cách tuỳ tiện. Chính sự dễ dãi này đã kích thích lòng tham của doanh nghiệp, muốn hưởng lợi thật nhiều đã bất chấp quy định, cố tình xây dựng công trình sai phép, trái phép. Trên thực tế, rất nhiều công trình xây dựng sai phạm khi bị phát hiện đều dùng chiêu thức nộp phạt, chạy chọt để được điều chỉnh giấy phép nhằm hợp thức hóa. Do đó, muốn lập lại trật tự, kỷ cương trong công tác quản lý trật tự phải quy định chặt chẽ hơn về quy trình, quy định thủ tục điều chỉnh giấy phép.

Ngoài ra, các chuyên gia cho rằng công tác cải tạo đô thị hiện nay chưa được tính đến hoặc đề cập thỏa đáng trong các quy hoạch phát triển. Chẳng hạn như các chỉ tiêu dân số dự kiến các quận, huyện được đề ra theo ước lượng tăng trưởng không hề tính toán đến khả năng tái phát triển, tăng hệ số sử dụng đất của dự án, dẫn đến việc hạn chế phát triển ở một số địa phương và sự phát triển manh mún, chắp vá của không gian đô thị. Thí dụ tại quận Bình Thạnh, một số dự án khủng nếu được hoàn thành và lấp đầy sẽ nâng tổng dân số quận Bình Thạnh vượt chỉ tiêu dân số đưa ra trong quy hoạch chung xây dựng đô thị, gây ảnh hưởng tới việc phê duyệt phát triển các dự án khác trong thời gian tới tại địa bàn này.