Chỉ trong hai tháng đầu năm 2008, chỉ số lạm phát nước ta lên đến 6,02% khiến cho giá cả thị trường leo thang một cách chóng mặt cộng với những biến động đột ngột của thị trường bất động sản đang làm cho nhiều người có nhu cầu nhà ở thật sự hoang mang. Phần đông trong số đó là những người có thu nhập thấp, trung bình và ổn định, những công nhân, cán bộ, gia đình trẻ…Trong bối cảnh hiện nay, nhu cầu nhà ở xã hội cho người có thu nhập thấp càng trở nên bức thiết hơn bao giờ hết.

Nhà ở xã hội: Từ cầu nhiều cung ít…

Cả nước hiện có khoảng 1,4 triệu cán bộ, công chức và khoảng 800 nghìn công nhân lao động đang làm việc tại các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao. Trong đó có khoảng 330 nghìn người có khó khăn về nhà ở cần có sự hỗ trợ, tạo điều kiện để cải thiện nhà ở.

Như vậy, quỹ nhà cần đầu tư xây dựng để cho thuê, cho thuê mua trong cả nước dự kiến lên đến 11 triệu m2. Theo dự kiến của Bộ Xây dựng, từ nay đến năm 2010 sẽ chi khoảng 35 nghìn tỷ đồng để phát triển quỹ nhà ở xã hội.

Tại Hà Nội có 4 dự án với tổng số 1.564 căn hộ với mức vốn đầu tư 50 tỉ đồng thì đến nay mới hoàn thành 168 căn, bố trí cho 1.700 công nhân thuê. Tại Bình Dương có khoảng 12 dự án với tổng số vốn đầu tư 194 tỉ đồng vẫn còn nằm trên giấy tờ. Tại TP HCM cũng chỉ mới lập một vài dự án. Mới đây, trong buổi báo cáo với Đoàn đại biểu Quốc hội TP.HCM, Sở Tài nguyên và Môi trường cho biết từ năm 2003 đến nay, toàn TP mới giải quyết được 2.780 căn hộ và nền nhà ở xã hội trong khi nhu cầu nhà ở xã hội lên đến 25.000 căn. Tình hình xây dựng nhà ở xã hội cho CB-CNVC, nhà lưu trú cho công nhân và nhà ở tái định cư đều lâm vào tình trạng cung không đáp ứng nổi cầu, hiện TP có khoảng 11.000 cán bộ có nhu cầu bức xúc về chỗ ở.

Còn chương trình 30.000 căn hộ chung cư phục vụ tái định cư cũng không mấy “sáng sủa”. Đến nay, TP đã đầu tư được 9.025 căn hộ và nền đất (đạt 30% so với chỉ tiêu). Dự kiến đến năm 2010, TP có khoảng 467 dự án được triển khai với hơn 64.288 hộ dân phải giải tỏa, di dời. Trong khi đó, khả năng cung ứng từ tổng các dự án chỉ được 39.093 căn hộ. Nếu cộng thêm 19.000 hộ mà TP hiện vẫn phải hỗ trợ để tái định cư thì không biết lấy chỗ đâu cho người dân ở!

Tại TP Cần Thơ cũng đã bắt đầu khởi động đề án 60.000 căn hộ xã hội từ nay đến năm 2020. Theo khảo sát của Sở Xây dựng, toàn TP Cần Thơ hiện còn trên 26.000 người có thu nhập thấp chưa có nhà ở. Trong đó, 1.400 người là chiến sĩ, sĩ quan lực lượng vũ trang; 16.500 người là cán bộ, công chức, viên chức hành chánh sự nghiệp hay doanh nghiệp nhà nước và gần 10.000 công nhân làm việc tại các khu công nghiệp.

Thế nhưng, nhu cầu thực tế của các đối tượng này rất cao. Trong mấy năm trở lại đây, TP Cần Thơ chỉ có 7 chung cư và một số nhà tập thể với khoảng 1.050 căn hộ. Trong đó, 6 chung cư đã xuống cấp, hư hỏng chỉ còn lại chung cư tại đường 91B với 9 block nhà mới xây, đủ chỗ cho 465 hộ. Theo dự báo, hàng năm nhu cầu nhà ở của các đối tượng cán bộ còn tăng thêm 10%, của công nhân còn tăng đến 40%.

Đến những bất cập

Hiện nay, Chính phủ cho 3 địa phương Hà Nội, TP HCM, Bình Dương làm thí điểm nhà ở xã hội. Tuy nhiên, thực tế triển khai còn xảy ra một số bất cập. Điều đáng nói là khi các dự án nhà ở xã hội được thực hiện thì tiến độ triển khai lại rất chậm trong khâu giải tỏa mặt bằng, kèm theo năng lực tài chính yếu của một số chủ đầu tư đã khiến cho các dự án không hoàn thành theo đúng tiến độ cam kết hoặc có dự án bị giải. Nhiều dự án có diện tích khoảng 10 ha phải mất 1 - 2 năm để bồi thường giải phóng mặt bằng.

Thậm chí có một số dự án cho công nhân ở khu công nghiệp đã xây xong nhưng không có người thuê do cơ sở hạ tầng chưa phát triển, phương tiện đi lại khó khăn, kèm theo đó là những quy định chưa rõ ràng, nhiều thủ tục còn phiền hà, chưa hợp lý khiến công nhân khó tiếp cận thuê. Hoặc giá thuê, bán còn quá đắt so với mức thu nhập của họ.

Dự án xây dựng nhà ở xã hội dành cho người có thu nhập thấp trong bối cảnh thị trường nhà đất hiện nay là một việc làm hết sức ý nghĩa, có hiệu quả xã hội rất lớn, góp phần lành mạnh hoá thị tường BĐS. Tuy nhiên, để các dự án nhà ở xã hội đến sớm với người có thu nhập thấp, các sở ngành cần làm thủ tục đơn giản, thông thoáng về lĩnh vực liên quan đến đầu tư, xây dựng cũng như có chính sách hợp lý hỗ trợ cho các đối tượng có thu nhập thấp đặc biệt là cho công nhân mua hoặc thuê nhà với giá rẻ và chất lượng cao.