TP.HCM hiện còn 123.000 hồ sơ nhà, đất không đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận (GCN), trong đó có khoảng 34.000 trường hợp mua bán giấy tay sau 1-7-2004!

Tính ra đã có đến bốn Luật Đất đai được thực thi mà vẫn còn hàng chục ngàn gia đình đang trong tình trạng “tay trắng” với chốn an cư của mình. Vì lẽ này mà tại buổi giao lưu trực tuyến “Cấp giấy chứng nhận nhà, đất theo Luật Đất đai mới” (do báo Pháp Luật TP.HCM phối hợp với Sở TN&MT TP.HCM tổ chức vào ngày 9-10), số câu hỏi liên quan đến nhà, đất mua giấy tay chiếm phần lớn, thậm chí nhiều bạn đọc còn ngỏ ý gặp những người có trách nhiệm của Sở đang giao lưu để được trực tiếp phản ánh cho thỏa nỗi lòng.

Khi từ chối cấp giấy đỏ, chính quyền có thể phần nào đó “yên tâm” về các căn cứ pháp lý được viện dẫn. Thế nhưng đối với người dân thì luôn là những khát khao cháy bỏng lẫn bức xúc muốn sớm được minh định chủ quyền để có thể đường hoàng giao dịch hợp pháp. Trong việc mua nhà, đất chưa có GCN bằng giấy tay với giá rẻ nhưng ẩn chứa nhiều khó khăn về thủ tục, thậm chí là rủi ro, mỗi người mỗi lý do nhưng chắc rằng tất cả đều xuất phát từ nhu cầu chính đáng về một chỗ ở ổn định. Đáng nói là có rất nhiều căn nhà do vướng quy hoạch có tính chủ quan của chính quyền mà dẫu nỗ lực đáp ứng phần lớn các điều kiện theo luật định thì người dân vẫn không thể “tậu” được giấy đỏ để rồi phải chọn cách mua bán giấy tay từ người nọ sang người kia. Điều này cho thấy lỗi “không GCN” còn ở chính sách pháp luật và những yếu kém trong quản lý của chính quyền chứ cũng không hoàn toàn từ phía người dân.

Khi triển khai Luật Đất đai năm 2013, Điều 20 Nghị định 43/2014 của Chính phủ tiếp tục lấy ngày 1-7-2004 (thời điểm Luật Đất đai năm 2003 có hiệu lực) để xét cấp giấy cho nhà, đất mua giấy tay không thuộc một trong các trường hợp không được cấp GCN. Cụ thể, hộ gia đình, cá nhân không có một trong các loại giấy tờ hợp lệ nhưng đất đã được sử dụng từ trước 15-10-1993 hoặc từ 15-10-1993 đến trước 1-7-2004, nay được UBND cấp xã xác nhận là đất không có tranh chấp, phù hợp với quy hoạch… thì được cấp GCN.

Thế nhưng Điều 82 của nghị định này dành cho các trường hợp “đã chuyển quyền sử dụng đất nhưng chưa thực hiện thủ tục chuyển quyền” lại có quy định khiến nhiều người hiểu rằng nhà, đất mua giấy tay trước 1-1-2008 (thời điểm mà người dân buộc phải có giấy đỏ mới được quyền chuyển nhượng, tặng cho… đất theo yêu cầu của Nghị định 84/2007) cũng có thể được cấp GCN. Nguyên văn của điều này như sau: “Trường hợp người đang sử dụng đất do nhận chuyển nhượng, nhận thừa kế, nhận tặng cho quyền sử dụng đất trước 1-1-2008 mà đất đó chưa được cấp GCN… thì người nhận chuyển quyền sử dụng đất thực hiện thủ tục đăng ký đất đai, cấp GCN quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất lần đầu…”. Vậy chính xác thì đất mua giấy tay trước 1-7-2004 mới được xét cấp GCN hay cả trước 1-1-2008 cũng được xét cấp giấy?

Tạm gác lại sự chồng lấn của hai quy định, chỉ biết là tại thời điểm này thì các quận, huyện của TP.HCM chỉ xét cấp GCN cho những trường hợp mua giấy tay trước 1-7-2004. Đồng thời, UBND TP.HCM cũng kiến nghị Bộ TN&MT “nới” việc cấp GCN cho loại nhà, đất này đến 1-1-2008 (cùng một số đề xuất khác để hoàn tất công tác cấp giấy dành cho nhà xây trên đất nông nghiệp, trước khi công bố quy hoạch và giờ không phù hợp quy hoạch…) nhưng đến nay Bộ vẫn chưa có ý kiến phản hồi.

Có thể Bộ lo ngại gia hạn lần này thì sẽ còn có lần sau và lần sau nữa… nhưng giải pháp nào khả thi để 34.000 trường hợp bất hợp pháp trở thành hợp pháp mà qua đó cả người dân cùng chính quyền đều được lợi nhiều mặt? Có lẽ hãy cứ ủng hộ đề xuất phù hợp của TP.HCM kèm theo yêu cầu cố gắng siết chặt kỷ cương để từ đây giảm được các con số ngoài luồng không ai muốn.