Dù là bất kỳ một chính sách, một giải pháp hay mô hình nào thì riêng mỗi giải pháp đó không thể là “chiếc đũa thần” có thể giúp người dân có nhà ở một cách dễ dàng được. Dù vậy, mô hình tiết kiệm nhà ở vẫn là một trong những giải pháp góp phần biến giấc mơ có nhà của người dân thành hiện thực.

“Người dân Sơn La có phải góp tiết kiệm cho người Hà Nội mua nhà?”

Đó là băn khoăn rất thực mà TS Phạm Sỹ Liêm, nguyên là một quan chức cao cấp trong ngành Xây dựng, đồng thời là một chuyên gia khả kính nhiều tâm huyết với công cuộc phát triển nhà ở đưa ra khi bàn thảo về mô hình tiết kiệm nhà ở.

Theo ông Liêm, liệu mô hình này, dựa trên tinh thần tự nguyện của người dân, có khả thi hay không?. Hơn nữa, với điều kiện khác biệt về địa lý, về mức sống, thu nhập và cả điều kiện về nhà ở khác nhau hiện nay, khó có thể nói rằng “bắt một người dân tận trên Sơn La đóng tiền vào ngân hàng tiết kiệm để cho một người ở Hà Nội mua nhà”?.

Chưa kể những quan ngại với nhiều vấn đề và nguyên tắc hoạt động của mô hình tiết kiệm nhà ở. “Nền kinh tế Việt Nam vốn được biết đến là hay biến động, rủi ro cao, không như một số nước phát triển, nên việc người dân gửi tiền vào đây sẽ được đảm bảo như thế nào, khi muốn rút giữa chừng hay tai họa giữa chừng thì xử lý như thế nào. Đó là chưa nói lãi suất vay, gửi ở Việt Nam biến động liên hồi” - ông Liêm nói.

Còn TS Trần Kim Chung (Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương - CIEM) thì lo ngại về tính thiếu ổn định của giá cả bất động sản và lạm phát tại Việt Nam sẽ ảnh hưởng đến người gửi và vay từ ngân hàng tiết kiệm nhà ở.

“Một gia đình thu nhập bình thường hiện nay khoảng 15 triệu đồng/tháng, nếu để dành được 5 triệu đồng thì cũng phải mất 60 tháng mới có thể mua được căn hộ nhỏ 300 triệu đồng. Nhưng lo ngại là 5 năm sau họ có 300 triệu thì giá nhà đã lên 600 triệu đồng/căn rồi thì liệu mô hình tiết kiệm nhà ở có thực sự giải quyết được nhu cầu nhà ở?”, ông Chung bày tỏ.

Có cơ hội cho người thu nhập thấp không?

Tại một hội thảo mới đây về mô hình tiết kiệm nhà ở, ông Christian Oestreich - Trưởng phòng Thị trường quốc tế Ngân hàng Bausparkasse Schwäbisch Hall (CHLB Đức) cho hay, mô hình tiết kiệm nhà ở đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nơi ở cho người dân.

Mô hình này hoạt động dựa trên hình thức huy động nguồn vốn nhàn rỗi của người dân thông qua việc gửi tiền vào ngân hàng tiết kiệm nhà ở. Khi được 50% tổng giá trị căn hộ muốn mua, người gửi có thể vay nửa số tiền còn lại với lãi suất ổn định.

Mô hình ngân hàng tiết kiệm nhà ở đã thành công ở một số nước như Trung Quốc, Cộng hoà Séc, Hungary, Rumania… Các chuyên gia khẳng định, tiền gửi không bị sử dụng ở thị trường tín dụng tự do và chỉ phục vụ cho mục đích mua nhà.

Dù Bộ Xây dựng khẳng định ngân hàng tiết kiệm nhà ở chủ yếu hướng tới người nghèo nhưng các chuyên gia vẫn e ngại chỉ người thu nhập cao mới đủ tiền tham gia chương trình này.

Dẫn nghiên cứu của các chuyên gia kinh tế, ông Phạm Sỹ Liêm cho rằng, đóng vào quỹ tiết kiệm 50% giá trị căn hộ là quá cao so với con số 30% của thế giới. Giải đáp các thắc mắc trên, các chuyên gia Đức khẳng định mức lãi suất sẽ được áp cố định trong thời gian 10-15 năm để đảm bảo mọi người dân có thể tiếp cận được.

“Dù sao có một khoản tiết kiệm vẫn còn hơn là không có khoản nào. Hơn nữa, với mô hình này, nếu một người dân gửi vào ngân hàng 300 triệu thì đương nhiên sẽ được vay thêm 300 triệu khác”, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Trần Nam hồi đáp.
Ông Nam cho rằng, tất cả các vấn đề nảy sinh dự kiến đều phải được tính tới. Nhà nước phải có trách nhiệm quản lý thị trường bất động sản, thị trường ngân hàng.

Theo ông Christian Oestreich (Ngân hàng Bausparkasse Schwäbisch Hall, CHLB Đức), ngân hàng tiết kiệm nhà ở đầu tiên đã ra đời tại Anh năm 1775. Năm 1931, ngân hàng tiết kiệm nhà ở đã xuất hiện tại Đức và đến năm 1948 ngân hàng này đã cấp vốn cho khoảng 8 triệu nhà ở xây mới, sửa chữa.

Trong năm 2012, số lượng hợp đồng tiết kiệm nhà ở của 22 ngân hàng có cùng mô hình này tại Đức là khoảng 30 triệu hợp đồng, với tổng giá trị 824,7 tỷ Euro. Với mô hình này, thị trường bất động sản đã tăng trưởng rõ rệt, số lượng nhà ở xây mới, sửa chữa cũng tăng khoảng 5% trong năm 2012.

Tính chung 60 năm qua, các ngân hàng tiết kiệm nhà ở của Đức đã giải ngân được hơn 1.000 tỷ Euro cho các dự án về nhà ở, giúp khoảng 13 triệu gia đình cải thiện được chỗ ở. Hiện tại ở Đức, cứ hai gia đình thì có một nhà sở hữu hợp đồng về tiết kiệm nhà ở. Một số nước khác như Trung Quốc, Cộng hoà Séc, Hungary, Rumania, Slovakia… cũng đã khá thành công với mô hình ngân hàng tiết kiệm nhà ở.