Hơn 10 năm qua, chương trình di dời nhà trên và ven kênh rạch là một trong những mục tiêu quan trọng của TPHCM. Song song với chương trình này là việc tái định cư (TĐC) cho người dân. Thời gian qua, TP đã di dời, tổ chức TĐC cho khoảng 36.000 hộ dân để thực hiện các dự án chỉnh trang đô thị. Có quỹ nhà để TĐC đã là một nhiệm vụ nặng nề, nhưng để người dân an cư là nhiệm vụ nặng nề hơn.

Liên tục phát sinh

Nhiệm vụ giai đoạn 2010-2015, TP đề ra mục tiêu di dời và TĐC cho hơn 15.000 hộ dân sống ven, trên kênh rạch. Lãnh đạo TP khẳng định khi hoàn thành mục tiêu này, trên địa bàn TP cơ bản không còn các hộ dân sống tạm bợ ven kênh nữa. Tuy nhiên, sau khi di dời và TĐC, một số người dân gặp khó khăn về công ăn việc làm đã bán nhà chung cư, tìm cách quay trở lại sinh sống ven kênh rạch. Do đó, di dời được khu vực này, khu vực khác lại phát sinh.

Theo Giám đốc Sở Xây dựng TPHCM Trần Trọng Tuấn, chỉ riêng chương trình giải tỏa nhà ven kênh rạch từ nay đến năm 2025, TP cần đến 20.000 căn TĐC. Tính từ đầu năm đến nay TP đã thực hiện di dời  250 hộ sống ven, trên kênh rạch, nâng tổng số hộ đã di dời là 10.703 trên tổng số 15.000 hộ theo kế hoạch. Ngoài ra, từ nay đến năm 2020, TP sẽ triển khai 462 dự án hạ tầng trọng điểm về đường giao thông, hạ tầng xã hội, công trình công cộng, tháo dỡ chung cư cũ với nhu cầu cần khoảng gần 28.200 căn TĐC để bố trí chỗ ở cho các hộ dân bị ảnh hưởng.

Báo cáo về công tác phát triển nhà TĐC trên địa bàn TP, Sở Xây dựng cho biết 10 tháng năm 2015 TP đã hoàn thành 5 dự án với tổng số 2.210 căn hộ. Ngoài ra, sở cũng đã giải quyết những vướng mắc về phương thức mời gọi đầu tư, đôn đốc tiến độ thực hiện 18 dự án phát triển nhà TĐC với quy mô 7.863 căn hộ.

Trong đó, chương trình 12.500 căn hộ TĐC tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm đến tháng 8-2015 đã xây dựng hoàn thành và nghiệm thu bàn giao gần 3.000 căn, đạt tỷ lệ 24%. Hiện Sở Xây dựng đang tiếp tục theo dõi, đôn đốc các chủ đầu tư nhằm đẩy nhanh tiến độ dự án TĐC cũng như các dự án kết nối đồng bộ hạ tầng kỹ thuật tại các khu TĐC để giải quyết dứt điểm các trường hợp tạm cư tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Mới đây, UBND TPHCM đã thành lập Tổ công tác liên ngành để xác định nhu cầu TĐC của từng quận, huyện và đề xuất phương án xử lý quỹ nhà TĐC năm 2016 và giai đoạn 2017-2020 phù hợp với Chương trình hành động của Thành ủy TPHCM về chỉnh trang và phát triển đô thị. Sở Xây dựng cho biết theo quy hoạch phát triển chung của TP đến năm 2025, dự báo nhu cầu nhà TĐC tiếp tục tăng cao. Trong 5 năm tới, tổng nhu cầu nhà dành cho các hộ dân TĐC bị di dời để thực hiện các dự án lên đến hơn 40.000 căn.

Làm sao an cư?

Mặc dù nhu cầu về quỹ nhà TĐC trên địa bàn TP trong thời gian tới rất lớn, nhưng thực tế hiện nay tại một số dự án TĐC còn không ít căn hộ trống, chưa bố trí cho người dân vào ở. Vấn đề đặt ra là nhà TĐC xây xong nhưng bỏ trống đang gây lãng phí, trong khi vẫn còn nhiều trường hợp người dân được TĐC lại không được về ở.

Lý giải việc này, ông Trần Trọng Tuấn khẳng định không có chuyện dôi dư và để lãng phí nhà TĐC. Theo quy định, quỹ nhà TĐC phải được chuẩn bị trước khi triển khai dự án để người dân được chọn nhà và được thông tin về vị trí cũng như giá nhà. Các trường hợp vẫn còn tạm cư vì các dự án TĐC họ chọn chưa hoàn thành. Dự kiến cuối năm 2015 sẽ chấm dứt các trường hợp tạm cư còn lại trên địa bàn. TP đang rà soát quỹ nhà TĐC hiện có để có thể bố trí, giới thiệu cho người dân.

“Chủ trương của TP là không thay đổi mục tiêu TĐC, chỉ thay đổi phương thức cho phù hợp với điều kiện thực tế trong việc bố trí, sắp xếp nhà TĐC cho các hộ dân” - ông Tuấn cho biết.

Theo ghi nhận của ĐTTC, hàng loạt dự án TĐC do doanh nghiệp nhà nước xây xong bỏ hoang từ nhiều năm không bố trí người dân đến ở được, dù những chung cư này nằm ngay quận nội thành. Như dự án TĐC Vĩnh Lộc (quận Bình Tân) có quy mô hơn 45 block với hàng chục ngàn căn hộ để TĐC cho người dân bị ảnh hưởng các dự án trọng điểm trên địa bàn TP.

Tuy nhiên, đến nay nhiều block vẫn bị bỏ trống, một số hộ nhận nhà chưa bao lâu phải đóng cửa hoặc bán để đi nơi khác vì không thuận lợi cho công việc và sinh hoạt. Vì thế, để mục tiêu TĐC thực sự có ý nghĩa, TP và nhà đầu tư cần quy hoạch xung quanh khu TĐC những công trình công cộng đi kèm như trường học, chợ, bệnh viện… Nhu cầu thiết thực này cho thấy để giúp người dân có được cuộc sống an cư sau khi TĐC, các ban, ngành TP còn phải nỗ lực nhiều hơn nữa.