Phó thủ tướng thường trực Trương Hòa Bình vừa chỉ đạo Thanh tra Chính phủ có văn bản trả lời cho ông Đoàn Văn Đức, người tố cáo dự án khu liên hợp xử lý chất thải rắn Đa Phước gây ô nhiễm môi trường.

Quá trình Thanh tra Chính phủ kiểm tra, xác minh những nội dung ông Đức tố cáo cho thấy có nhiều vi phạm liên quan đến quá trình đầu tư, vi phạm về môi trường của dự án khu xử lý rác Đa Phước.

Ứng trước tiền, giá xử lý rác quá cao

Như Tuổi Trẻ ngày 4-7 đã thông tin, trong thông báo phát hành ngày 3-7 của Văn phòng Chính phủ, Phó thủ tướng Trương Hòa Bình yêu cầu Thanh tra Chính phủ chủ trì, phối hợp với các đơn vị liên quan xác định có hay không việc cố ý làm trái quy định, vi phạm Luật ngân sách nhà nước trong việc UBND TP.HCM ứng trước cho Công ty TNHH Xử lý chất thải rắn VN (VWS - chủ đầu tư khu xử lý rác Đa Phước) 9 triệu USD triển khai dự án này.

Theo Thanh tra Chính phủ, việc UBND TP.HCM trả tiền trước cho nhà đầu tư nhằm làm giảm chi phí xử lý rác từ 16,96 USD/tấn xuống còn 16,4 USD/tấn.

Sự việc này UBND TP đã có giải trình cho Thủ tướng, nhưng theo Kiểm toán Nhà nước, việc chi trả như trên không đúng theo Luật ngân sách nhà nước.

Về đơn giá xử lý rác 16,4 USD/tấn (tăng hằng năm, nhưng không quá 3%/năm) được cho là quá cao, Thanh tra Chính phủ cho rằng vấn đề này UBND TP có thiếu sót.

Mặc dù quá trình tham mưu cho UBND TP, Sở Tài chính TP tính toán đơn giá xử lý rác thời điểm đó chỉ ở mức 10,025 USD/tấn và cho rằng chưa có cơ sở ứng trước 9 triệu USD cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, UBND TP vẫn thống nhất đơn giá trên.

Đó là chưa kể việc định giá và ký hợp đồng bằng đôla là vi phạm các quy định về quản lý ngoại hối.

Liên quan đến vấn đề này, trước đó Bộ Kế hoạch - đầu tư đã lưu ý về năng lực tài chính của chủ đầu tư cũng như chi phí xử lý rác quá cao so với dự án tương tự.

Công nghệ tiên tiến, nhưng gây ô nhiễm triền miên

Dù được giới thiệu là công nghệ xử lý rác tiên tiến, nhưng kết quả kiểm tra của Thanh tra Chính phủ cho thấy dự án xử lý rác Đa Phước chỉ là "chôn lấp hợp vệ sinh truyền thống". Quá trình triển khai công nghệ này gây phát tán mùi hôi, ô nhiễm môi trường.

Năm 2017, Tổng cục Môi trường xử phạt VWS hơn 1,5 tỉ đồng vì nhiều vi phạm về môi trường, buộc khắc phục hậu quả vi phạm.

Dù vậy, quá trình thanh tra kiểm tra, Thanh tra Chính phủ nhận thấy mùi hôi vẫn còn phát tán ra môi trường, gây ảnh hưởng đến cuộc sống người dân.

Thanh tra Chính phủ nhận định việc đóng cửa bãi chôn lấp số 3 khu xử lý rác Phước Hiệp (H.Củ Chi) để đưa rác về Đa Phước là phù hợp thực tế, nhưng lại sai so với quy hoạch của Thủ tướng.

Theo đó, khu xử lý rác Phước Hiệp là khu xử lý rác liên tỉnh, hoạt động đến năm 2030 với công suất xử lý đến 8.000 tấn/ngày.

Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng viện dẫn kết luận của Thanh tra TP cho rằng việc đóng cửa bãi chôn lấp rác số 3 gây lãng phí ngân sách hơn 1.000 tỉ đồng và nhiều chi phí khác, đồng thời đề nghị UBND TP sớm đưa khu xử lý rác Phước Hiệp hoạt động trở lại.

Thanh tra Chính phủ cũng nêu thực tế khu xử lý rác Đa Phước có hạng mục làm phân compost và tái chế, nhưng đến nay chưa thực hiện.

Từ kết quả kiểm tra, xác minh trên, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo UBND TP.HCM tổ chức kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân để xảy ra thiếu sót trong quá trình triển khai dự án khu xử lý rác Đa Phước; tổ chức đàm phán, thương thảo lại hợp đồng giao nhận, xử lý rác; có biện pháp xử lý nghiêm việc gây ô nhiễm môi trường với VWS...