Chính sách phát triển nhà ở xã hội (NƠXH) đã giúp cho nhiều người thu nhập thấp ở đô thị lớn có cơ hội sở hữu ngôi nhà trong mơ. Song, nhiều chính sách này đang bị chủ đầu tư và người mua nhà trục lợi vì có nhiều kẽ hở trong quản lý đầu tư xây dựng NƠXH.

Loạn xác nhận, đập thông tường

Năm nào, đoàn thanh tra các cấp đều có kế hoạch kiểm tra dự án NƠXH trên địa bàn Hà Nội. Song, nhiều năm nay, cơ quan chức năng của Hà Nội chỉ xử phạt được 2 trường hợp chuyển nhượng trái phép NƠXH tại dự án Ngô Thì Nhậm (Hà Đông) và 8 trường hợp hộ gia đình đăng ký mua nhà 2 lần ở các dự án NƠXH. Còn lại, hầu hết các dự án đều được kết luận “đúng quy định, xét duyệt đúng quy trình”. Hiện, mọi quy trình xét duyệt đối tượng, chấm điểm do chủ đầu tư tiến hành. Thế mới có câu chuyện ông bố của một lãnh đạo là chủ đầu tư dự án NƠXH có căn hộ tại dự án do con xây. Thực tế, một số quy định  bất ổn từ việc đơn giản hóa thủ tục xác nhận cho người dân khi mua NƠXH đã gây nên tình trạng “loạn” xác nhận.

Cụ thể, theo thông tư hướng dẫn của Nghị định 100/2015/NĐ-CP, người có nhu cầu mua NƠXH chỉ cần xác nhận chưa có nhà của lãnh đạo nơi công tác (kể cả công ty cổ phần, trách nhiệm hữu hạn) kèm theo quyết định bổ nhiệm, hợp đồng lao động thời hạn 1 năm trở nên là xong khâu khó nhất khi làm hồ sơ. Đây chính là kẽ hở để các đối tượng “cò” lợi dụng làm khống nhiều bộ hồ sơ và khi được xét duyệt đủ điều kiện mua nhà ngay lập tức chuyển nhượng, khiến chủ đầu tư không thể kiểm soát được.

Chính vì vậy mới có tình trạng, nhiều chủ hộ khi về ở đã bán cho nhau để đập thông tầng như tại dự án NƠXH số 30 Phạm Văn Đồng (Dịch Vọng, Cầu Giấy, Hà Nội) do Cty CP Đầu tư xây dựng và Thương mại dịch vụ Bắc Hà làm chủ đầu tư. Cụ thể, hai căn hộ số 20 và 21 của các tầng 8, 9, 14, 18 được đập thông với nhau, tạo thành những căn hộ lớn. Nghiêm trọng hơn, tại tầng 19 có tới sáu căn hộ là 1901, 1902, 1906, 1907, 1920, 1921 được nối thông thành ba căn hộ lớn.

Sai phạm khá rõ nhưng trong văn bản trả lời đại biểu Quốc hội Nguyễn Sỹ Cương liên quan đến việc thông các căn hộ tại dự án NƠXH Phạm Văn Đồng, đại diện Bộ Xây dựng khẳng định Bộ đã nắm được thông tin ông Cương nêu và đã có văn bản đề nghị Sở Xây dựng Hà Nội kiểm tra, làm rõ, xử lý sai phạm (nếu có). Còn theo báo cáo của Thanh tra Sở Xây dựng Hà Nội, thực tế có một số căn hộ ghép căn tại tòa nhà trên. “Từ đơn trình bày và hồ sơ của các chủ sở hữu căn hộ cung cấp thì các hộ ghép căn này đều có quan hệ trong gia đình (bố con, anh chị em) và các chủ hộ cho rằng, ghép căn là để tiện cho sinh hoạt gia đình”, văn bản nêu.

Tình trạng cho thuê lại các căn hộ tại dự án NƠXH đang diễn ra tràn lan. Tại không ít dự án NƠXH của các chủ nhân căn hộ nhiều xe sang như: BMW, Lexus...

Có “danh sách đen” đối tượng trục lợi?

Trao đổi với PV Tiền Phong, ông Vũ Ngọc Đạm, Trưởng phòng Phát triển nhà và Thị trường bất động sản (Sở Xây dựng Hà Nội) cho biết, liên quan đến sai phạm của chủ đầu tư và người dân tại NƠXH như: thông căn hộ, cơi nới tầng cơ quan chức năng mới chỉ dừng lại ở xử phạt hành chính còn chưa có quy định liên quan đến khắc phục lại hiện trạng.

“Sở Xây dựng cũng thấy bất cập nên chúng tôi đang xem xét kiến nghị một số vấn đề liên quan đến NƠXH. Cụ thể, ngoài xử phạt hành chính phải có chế tài yêu cầu hoàn trả lại hiện trạng. Trong hợp đồng mua bán phải ghi rõ, căn hộ không được phép cho thuê lại mới có cơ sở để xử phạt”, ông Đạm nói.

Ông Đạm cho biết thêm, trách nhiệm xét duyệt cho người mua NƠXH chủ yếu thuộc về chủ đầu tư dự án. Từ lúc bắt đầu nhận hồ sơ đến khi xem xét chấm điểm, người nộp hồ sơ có được mua hay không, có được ký hợp đồng hay không thì chủ đầu tư quyết. Còn Sở Xây dựng chủ yếu kiểm tra để sàng lọc các đối tượng mua ở hai dự án. “Nếu phát hiện trường hợp chủ đầu tư cố tình vi phạm pháp luật, tiếp tay để trục lợi sẽ liệt họ vào danh sách “đen” trong đầu tư xây dựng NƠXH. Đồng thời Sở xây dựng sẽ kiến nghị thành phố Hà Nội không giao thực hiện các dự án NƠXH khác trên địa bàn”, ông Đạm cho hay.

Còn Luật sư Bùi Sinh Quyền, Trưởng Văn phòng Luật sư Phúc Thọ phân tích, do nhu cầu NƠXH là lớn, trong khi nguồn cung có phần hạn chế, nhất là đối với những dự án NƠXH có hạ tầng tốt làm nảy sinh tâm lý sốt ruột, nôn nóng muốn thuê, mua. Chính tâm lý này của khách hàng đã tạo điều kiện cho bên thứ ba tung ra các chiêu trò để trục lợi.

Cũng theo ông Quyền, bán chui NƠXH nếu xảy ra tranh chấp hoặc quá trình sử dụng nhà có vấn đề gì thì người mua hoàn toàn gánh chịu rủi ro. Nếu ai đó kiện người bán hoặc cơ quan liên quan thì không có cơ sở pháp lý, pháp luật để bảo vệ quyền lợi của người mua nhà.

Một lãnh đạo Thanh tra Bộ Xây dựng cho biết, Thanh tra Bộ Xây dựng đang tập hợp lại báo cáo kết luận thanh tra về NƠXH trên 63 tỉnh thành. Ngoài những bất cập, sai phạm, thanh tra Bộ sẽ đề xuất những giải pháp về chính sách cho NƠXH.