Trong mấy năm gần đây, để tránh không phải tổ chức đấu thầu, ở nhiều ngành, nhiều địa phương, người ta tìm cách lách luật, tìm nhiều lý do để thực hiện chỉ định thầu.

Tuy nhiên, trên thực tế, qua thanh tra, khảo sát một loạt dự án do các địa phương, một số cơ quan, ban ngành thực hiện trong thời gian qua theo hình thức chỉ định thầu, Thanh tra Chính phủ (TTCP) đã phát hiện nhiều sai phạm trong việc thực hiện chỉ định thầu.

Mặc dù luật Đấu thầu đặt ra các quy định phải tổ chức đấu thầu với những gói thầu có quy mô lớn (tùy tính chất từng gói: xây lắp hay tư vấn, thiết kế...có mức quy định đấu thầu khác nhau), nhưng Chính phủ cũng đã cho phép chỉ định thầu các gói thầu qui mô nhỏ, có tính cấp bách về kinh tế-xã hội theo nghị quyết số 30/2008/NQ-CP ngày 11.12.2008 và văn bản số 229/TTg-KTN ngày 16.2.2009 của Thủ tướng chính phủ. Nhưng trên thực tế, nhiều địa phương khi thực hiện chỉ định thầu đã làm không đúng yêu cầu trong các văn bản này.

Ví dụ như tại tỉnh Ninh Bình, khi lập tờ trình xin chỉ định thầu, lãnh đạo tỉnh Ninh Bình cam kết hoàn thành các dự án trước cuối năm 2010. Nhưng qua xác minh của TTCP ở 5 dự án thì có đến 4 dự án cho đến năm 2011 vẫn thi công dở dang. Có 2 dự án của Sở Văn hóa Thông tin-Du lịch Ninh Bình làm chủ đầu tư cam kết hoàn thành trước tháng 10.2010 để phục vụ đại lễ 1000 năm Thăng Long-Hà Nội nhưng hết năm 2011, các gói thầu xây lắp vẫn không hoàn thành, khối lượng thi công đạt tỷ lệ thấp. Không những thế, việc tạm ứng và hoàn ứng vốn chưa hợp lý đã để cho các nhà thầu chiếm dụng vốn, gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước.

Tại Hà Tĩnh, có 7 gói thầu giá trị 572 tỷ đồng được chỉ định thầu lẽ ra phải thực hiện xong trước năm 2011 nhưng đến hết năm 2011 vẫn chưa hoàn thành. Như gói thầu xây lắp dự án nâng cấp tuyến đê La Giang, gói xây lắp 2 và 3 dự kiến đến tận năm 2015 mới hoàn thành. Hay gói thầu hồ chứa nước Khe Trung, cũng được Thủ tướng phê duyệt chỉ định thầu từ tháng 7.2009 nhưng kéo dài đến tháng 12.2010 tỉnh mới có quyết định chỉ định thầu và ký hợp đồng thi công.

Tại Nghệ An, qua thanh tra, cũng có tới 33 gói thầu thuộc 19 dự án được chỉ định thầu với giá trị 2.198,9 tỷ đồng nhưng đã không hoàn thành vào năm 2010 theo đúng cam kết khi chỉ định thầu. Cho đến 30.11.2011, nguồn vốn cho các dự án mới chỉ đạt 66% nhu cầu vốn cho các gói thầu. Các tỉnh như: Hưng Yên, Phú Thọ...cũng trong tình trạng tương tự.

Còn theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến 31.12.2010, tổng hợp từ 5 bộ và 43 địa phương đã có 286 dự án đã được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chỉ định thầu với 1.463 gói thầu có tổng trị giá trên 49.599 tỷ đồng. Trong tổng số 1463 gói thầu này đã có 757 gói hoàn thành trong năm 2010 với tổng giá trị 13.016 tỷ đồng nhưng vẫn còn tới 491 gói thầu đã ký hợp đồng nhưng không thể hoàn thành năm 2010 như cam kết mà đã phải chuyển qua năm 2011, thậm chí nhiều gói trong số đó, đến năm nay vẫn chưa thực hiện xong với tổng giá trị chỉ định thầu trên 24.582 tỷ đồng. Không những thế, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, còn tới 215 gói thầu chưa ký hợp đồng với tổng giá gói thầu trên 8.268,7 tỷ đồng.

Sự chậm trễ trong việc thực hiện nhiều gói thầu được Chính phủ cho phép chỉ định thầu có nhiều nguyên nhân do: năng lực các đơn vị được chỉ định còn kém, do không đáp ứng cam kết về nguồn vốn... Nhưng điều đáng nói ở đây, việc chậm trễ, để các dự án kéo dài đã làm giảm hiệu quả các dự án đầu tư và trên thực tế, làm cho việc chỉ định thầu không cao hơn là việc tổ chức đấu thầu.

Một vấn đề khác đáng chú ý là trong số các dự án được Chính phủ phê duyệt, chấp thuận cho chỉ định thầu, cũng có nhiều dự án có sai phạm, vi phạm các tiêu chí, quy định về chỉ định thầu, gây thiệt hại cho ngân sách. Một số địa phương đã làm sai quy định hướng dẫn để chỉ định thầu những gói thầu lẽ ra phải tổ chức đấu thầu. Như tại Ninh Bình, tại các dự án: dự án Cải tạo, nâng cấp hệ thống giao thông các xã miền núi Yên Thành, Yên Hòa, Yên Thắng và dự án nạo vét, nâng cấp sông Tục Bút do UBND huyện Yên Mô làm chủ đầu tư, mặc dù Thủ tướng chỉ phê duyệt cho áp dụng hình thức chỉ định thầu với các gói thầu xây lắp nhưng qua thanh tra, TTCP phát hiện các gói thầu tư vấn thiết kế có giá gói thầu trên hạn mức cho phép chỉ định thầu nhưng vẫn được chủ đầu tư áp dụng chỉ định thầu không đúng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Sau một thời gian triển khai chủ trương cho chỉ định thầu các công trình, dự án cấp bách, tháng 2.2011, Thủ tướng Chính phủ lại ký văn bản số 164/TTg-KTN yêu cầu với các gói thầu được áp dụng chỉ định thầu nhưng chưa tiến hành thủ tục chỉ định, chưa ký kết hợp đồng với nhà thầu thì các bộ, ngành, địa phương phải giãn tiến độ, quyết định hình thức chọn nhà thầu phù hợp và ưu tiên áp dụng hình thức đấu thầu rộng rãi. Nhưng trên thực tế, nhiều địa phương đã không thực hiện đúng quy định tại văn bản này. Tại tỉnh Hà Tĩnh, dự án nâng cấp tuyến đê La Giang có 3 gói thầu thuộc dự án năm 2011 nhưng UBND tỉnh vẫn tiếp tục cho phép chỉ định thầu. Như gói thầu số 2.LG có giá trị khá cao: 488,2 tỷ đồng được chỉ định cho Công ty CP Đầu tư và Phát triển Xuân Thành; gói thầu số 3.Lg chỉ định cho liên danh Công ty Cổ phần Nhật Long và Công ty Cổ phần Tân Hải Hà thực hiện...Ngoài ra, theo quy định, Thủ tướng chỉ phê duyệt chỉ định thầu cho các gói thầu tư vấn, xây lắp nhưng tại tỉnh này, vẫn có 2 gói thầu bảo hiểm được UBND tỉnh Hà Tĩnh chỉ định cho Công ty Cổ phần Bảo hiểm Thái Sơn làm là sai chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Tại Nghệ An, cũng có 2 gói thầu về xây lắp, thiết bị tiến hành CĐT sai cho 2 doanh nghiệp trong năm 2011 với tổng giá trị trên 274 tỷ đồng. Tại tỉnh Phú Thọ, cũng có 3 gói thầu xây lắp CĐT trong năm 2011 không đúng chỉ đạo của Thủ tướng với số kinh phí trên 110 tỷ đồng...

Không chỉ ở các địa phương, tại các dự án của ngành giao thông vận tải cũng để xaỷ ra các sai phạm khi triển khai một số dự án thực hiện theo chủ trương chỉ định thầu các gói thầu cấp bách. Theo kết luận của TTCP, có nhiều dự án của ngành giao thông vận tải như dự án đầu tư, nâng cấp mở rộng quốc lộ 1 A đoạn Dốc Xây; dự án nâng cấp, mở rộng quốc lọ 1 A đoạn Nhật Tựu-Chợ Dầu; dự án Cải tạo nâng cấp quốc lộ 21 B đoạn km 41-km57+950 Chợ Dầu-Ba Đa...được phê duyệt chỉ định thầu khi các dự án chưa hề có quyết định đầu tư, chưa được bố trí vốn, chưa có thiết kế kỹ thuật và dự toán được duyệt. Thậm chí có dự án như dự án điều chỉnh tuyến quốc lộ 32 C đoạn qua thành phố Việt Trì còn chưa có tờ trình của Bộ Giao thông Vận tải nhưng Bộ Kế hoạch và Đầu tư vẫn thẩm định, trình Chính phủ.

Với những dạng sai phạm trên, tất nhiên, ở cấp nào, do cơ quan nào triển khai thì cấp đó, cơ quan đó chịu trách nhiệm chính. Nhưng đáng nói hơn nữa là trách nhiệm tổ chức thẩm định, giám sát, kiểm tra việc trình, thực hiện các gói thầu được Thủ tướng Chính phủ cho phép chỉ định thầu của Bộ Kế hoạch và đầu tư đã không được chặt chẽ. Theo TTCP, Bộ Kế hoạch và Đầu tư khi ban hành văn bản (số 1235/BKH-QLĐT năm 2009) hướng dẫn lập danh mục dự án chỉ định thầu khi quy dịnh điều kiện áp dụng: không nhất thiết phải có thiết kế kỹ thuật và dự toán được duyệt là "không chặt chẽ" dẫn đến một số dự án có thời gian thực hiện chỉ định thầu kéo dài, không phù hợp với yêu cầu về tính cấp bách.

Không chỉ có vậy, theo TTCP, nhiều gói thầu, dự án không thuộc trường hợp được áp dụng chỉ định thầu mà cần phải tổ chức đấu thầu rộng rãi nhưng một số bộ, ngành, địa phương vẫn đề nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép áp dụng hình thức chỉ định thầu, không phù hợp với mục tiêu của công tác đấu thầu. Nhưng Bộ Kế hoạch và Đầu tư vẫn chưa tích cực tham mưu, đề xuất với Thủ tướng Chính phủ để có biện pháp chấn chỉnh. Bộ này cũng đã không sớm phát hiện, làm rõ các dự án chưa có quyết định đầu tư, chưa được bố trí vốn, các cam kết về vốn, tiến độ không khả thi...cũng là một nguyên nhân dẫn đến tình trạng chỉ định thầu lộn xộn vừa qua. Thậm chí, ở nhiều địa phương và ở Bộ Giao thông vận tải, có tình trạng cùng lúc nhiều gói thầu có giá trị lớn lại được chỉ định cho một số nhà thầu như Tập đoàn Xuân Thành, Doanh nghiệp Xây dựng Xuân Trường (Ninh Bình)... đã khiến nhà thầu bị "quá tải", không đủ năng lực thi công, năng lực tài chính...nên các dự án cũng bị kéo dài, làm giảm hiệu quả các dự án. Là cơ quan thẩm định, bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng có trách nhiệm không nhỏ.

DiaOcOnline.vn - Theo Tuần Việt Nam