Sở Xây dựng đang chuẩn bị trình lên UBND TP.HCM dự thảo quyết định xử lý nhà xây dựng trái phép (gồm có nhà xây không phép và sai phép) sau ngày 1.7.2004. Nhiều ý kiến lo ngại chính quyền tiếp tục chạy theo sau để xí xoá và nhà trái phép lại được tồn tại như một sự thách đố!
Tương tự như Quyết định 207 ngày 1.12.2005 của UBND TP.HCM, dự thảo phân chia hai loại nhà trái phép: nhà phù hợp quy hoạch và nhà không phù hợp quy hoạch xây dựng được duyệt.
Bổn cũ soạn lại
Nếu phù hợp quy hoạch, nhà đó được tồn tại vĩnh viễn (và đương nhiên được xét cấp giấy chứng nhận). Nếu không phù hợp quy hoạch, nhà đó được tồn tại tạm (đối với những nơi chưa thực hiện quy hoạch); hoặc phải phá dỡ vô điều kiện (đối với những nơi đang thực hiện quy hoạch).
Ngoài ra, dự thảo còn tách riêng những trường hợp cha mẹ xây nhà cho con ra riêng hoặc người dân ngoại thành xây dựng nhà để ở trên đất của gia đình. Những trường hợp này cũng được giữ lại nhà trái phép theo hiện trạng.
Đáng nói là những nội dung trên của dự thảo không hề phù hợp với Luật Xây dựng (có hiệu lực vào ngày 1.7.2004) và các văn bản hướng dẫn thi hành. Theo luật này, nhà xây trái phép kể từ ngày 1.7.2004 trở về sau phải phá dỡ toàn bộ hoặc phần vi phạm. Chỉ những trường hợp lỡ xây dựng trước thời điểm này mới được tồn tại. Đây chính là căn cứ để UBND TP.HCM ban hành Quyết định 207 chấp thuận xí xoá những nhà trái phép có trước 1.7.2004.
Quản lý luôn bị động
Vì sao Sở Xây dựng lại hướng dẫn ngược lại cho trái luật? Dù biết rõ nhu cầu xây dựng nhà ngày càng tăng, nhất là ở những nơi có nhiều đất nông nghiệp rộng rãi, nhưng thay vì quản lý chặt chẽ, kiên quyết ngăn chặn ngay từ đầu, nhiều nơi chỉ xử phạt lấy lệ hoặc buông lỏng quản lý. Người này thấy người kia xây được và không bị sao cả cũng rủ nhau xây theo. Vậy là từ vài căn trở thành chục rồi trăm căn. Chẳng người dân nào muốn đập nhà mình, còn chính quyền thì sức lực nào đập cả khu nhà!
Bấy giờ, khi không thể làm gì được, chính quyền đành xuôi xị, mặc kệ… Đến chừng không thể tránh né hoài, chính quyền phải thụ động cho các căn nhà ấy tồn tại (không loại trừ khả năng phải điều chỉnh quy hoạch) nhằm hợp thức hoá vi phạm để dễ quản lý.
Người dân TP.HCM vẫn còn nhớ đến khu nhà trái phép ở phường 12, quận Gò Vấp từng “mọc” lên trên đất nông nghiệp được quy hoạch làm khu công nghiệp – cây xanh. Ngại đụng chạm với dân qua việc dỡ bỏ cả trăm căn nhà, UBND quận Gò Vấp đã điều chỉnh quy hoạch trên thành khu nhà ở và tiến hành cấp giấy chủ quyền cho các hộ.
Khu nhà trái phép ở xã Thới Tam Thôn, huyện Hóc Môn hiện có chiều hướng đi theo vết xe đổ này vì các cơ quan chức năng cũng đang rà soát, tính đến việc điều chỉnh quy hoạch để giúp nhiều hộ né việc dỡ bỏ nhà?!
Từ những năm 2000, chính quyền TP.HCM đã vất vả chạy theo sau nhà xây trái phép thông qua việc phạt tiền rồi xét cấp “giấy hồng”. Đã có không ít lần, chính quyền muốn khoanh lại số vi phạm thông qua nhiều lần “đe” không cho hợp thức hoá nữa. Đến năm 2005, khi Chính phủ chấp thuận xí xoá cho những trường hợp lỡ vi phạm trước khi có Luật Xây dựng, TP.HCM lại lần nữa nhượng bộ cho những vi phạm trước ngày 1.7.2004.
Cứ tưởng đó là lần gia hạn cuối cùng nhưng dường như không phải vậy. Nhiều khả năng TP.HCM lại tiếp tục dung thứ và nhà trái phép lại tỉnh queo “mọc” lên (chiếm hơn 1/2 so với tổng số nhà) như là minh chứng cho năng lực quản lý yếu kém của chính quyền.