Bộ Tài chính đang tiến hành thu thập ý kiến từ người dân về việc giảm thuế chuyển quyền sử dụng đất (CQSDĐ) đối với đất ở, đất xây dựng công trình. Theo nhìn nhận từ nhiều bộ, ngành và giới chuyên môn, sự thay đổi này sẽ có tác động mạnh làm cho hoạt động giao dịch nhà đất công khai, minh bạch hơn.

Mua bán trao tay để trốn thuế

Hiện tại, thuế CQSDĐ là 4% đối với đất ở, đất xây dựng công trình và 2% đối với đất sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối. Trước đó, việc áp thuế tính theo giá đất năm 1994 đã được nhìn nhận là quá cao nhưng nay giá đất đã tăng thêm nhiều lần theo quy định của Luật Đất đai 2003, do vậy càng khó đi vào cuộc sống, đặc biệt là đối với đất ở, đất xây dựng công trình (4%).

Lấy ví dụ, một hộ gia đình mua 1 ngôi nhà có diện tích đất 50 m2, với giá trung bình hiện nay ở Hà Nội khoảng 30 triệu đồng/m2, chủ nhân phải đóng thuế CQSDĐ là 60 triệu đồng. Từ thực tế này dẫn đến việc gia tăng và tồn tại chủ yếu hoạt động mua bán “trao tay” hoặc lập hai hợp đồng mua bán, trong đó có một hợp đồng giả giảm giá bán để trốn thuế. Còn đối với khu vực đất nông thôn lại diễn ra tình trạng mua bán bằng giấy viết tay, không qua giao dịch để tránh nộp thuế.

Theo thống kê sơ bộ, hiện 70%-80% số lượng giao dịch trên thị trường nhà đất, đặc biệt là tại các đô thị lớn là “ngầm”. Tại Hà Nội, gần 65.000 trường hợp người dân không đến nhận “sổ đỏ” phần lớn là do không đủ tiền nộp thuế CQSDĐ. Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Hồng Quân cho rằng, thực tế “không vui” này đã trở nên phổ biến bởi nhiều trường hợp mua, bán nhà đất để cải thiện về nhà ở chứ không phải mục đích kinh doanh.

Giảm thuế nhưng thu ngân sách tăng

Trước bất cập là mức thuế suất cao mà ngân sách thu không cao, Bộ Tài chính đã hoàn tất việc soạn thảo nghị quyết về việc sửa đổi, bổ sung điều 7 Luật Thuế CQSDĐ giảm từ 4% xuống 2%. Dự kiến, nghị quyết này sẽ được Quốc hội khóa XII xem xét tại kỳ họp thứ ba (tháng 5-2008). Nếu được thông qua, Chính phủ sẽ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành.

Trước đó, để khuyến khích người dân giao dịch nhà đất chính thức, Bộ Xây dựng đã mạnh dạn đề nghị giảm thuế suất xuống còn khoảng 1% và tính chung cho cả nhà và đất hoặc gộp thuế CQSDĐ với thuế thu nhập cá nhân hoặc thuế thu nhập doanh nghiệp.

Theo đánh giá của giới chuyên môn và đầu tư bất động sản, việc giảm thuế sẽ không làm giảm nguồn thu ngân sách mà còn có tác dụng ngược lại bởi tăng được hoạt động giao dịch chính thức. Bên cạnh đó, việc điều chỉnh này cũng giảm gánh nặng đóng góp cho người dân thu nhập thấp và tăng ý thức chấp hành luật pháp.

Tại Los Angeles (Mỹ), khi chính quyền bang giảm thuế suất thuế chuyển nhượng bất động sản từ 3% xuống 1% thì tổng thuế thu được tăng 5 lần và năm 2006 tỉ trọng thuế bất động sản thu được chiếm đến 22% tổng thu ngân sách.