Là người tư vấn cho Cục Hàng hải VN lập dự án xây dựng cảng trung chuyển quốc tế Vân Phong, chuyên gia kinh tế tài chính Bùi Kiến Thành đã dành cho phóng viên Báo giới cuộc trao đổi thẳng thắn về sự chọn lựa nào cho Khu kinh tế Vân Phong.

* Liệu chúng ta có khả năng đầu tư để Vân Phong thành một cảng trung chuyển quốc tế thật sự, thưa ông?

Khả năng đầu tư không thành vấn đề. Đây là cảng trung chuyển quốc tế, sử dụng cảng này không chỉ riêng VN mà còn là những công ty hàng hải mạnh. Họ đã có phương tiện và tổ chức vận chuyển quản lý tốt, họ sẽ đầu tư vào vì thấy vị thế cực kỳ tốt. Còn VN cũng phải gắng làm sao để tổ chức công việc của chủ nhà kêu gọi đầu tư vào.

Vốn đầu tư vào một cảng như thế này không chỉ 5-10 tỉ USD mà lớn hơn nhiều, thậm chí vốn 20 tỉ USD cũng là chuyện trong mười năm đầu. Nước chủ nhà phải có một chương trình kế hoạch phát triển hợp lý, biến một tài nguyên hiếm và lớn như vậy thành hiện thực.

Ông Bùi Kiến Thành.

* Điều đó vẫn còn ở dạng tiềm năng. Còn hiện tại có nhiều nhà đầu tư ngỏ ý đầu tư vào Vân Phong chưa?

Tôi đã trình bày với Nhà nước rằng muốn kêu gọi các nhà đầu tư vào những dự án lớn cần có nghiên cứu, đánh giá tác động môi trường trước vì các dự án lớn tác động đến môi trường rất nhiều. Không có một tổ chức lớn nào trên thế giới như Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng Phát triển châu Á có thể ủng hộ đầu tư vào những dự án mà gây thiệt hại về môi trường.

Nếu không có bản báo cáo đánh giá tác động môi trường thật nghiêm túc thì rất khó tìm các nhà đầu tư bỏ tiền làm vì người ta sẽ không được các cơ quan tài chính ủng hộ. Điều này rất quan trọng. Quan trọng là mình có đất lành để người ta tới, thấy đầu tư có hiệu quả kinh tế cao là họ sẽ tới. Theo tôi biết Vân Phong chưa có một báo cáo nghiên cứu tổng thể như vậy mà mới ở dạng sơ khai.

* Thật ra chúng ta đã có qui hoạch phát triển Vân Phong. Theo ông, qui hoạch đó phù hợp chưa?

Qui hoạch vừa rồi Bộ Xây dựng làm cũng mới là sơ khởi, mới là qui hoạch từng vùng chứ chưa thật sự là qui hoạch chi tiết. Tôi cũng đã nhiều lần góp ý là chúng ta nên có một bộ phận tư vấn quốc tế cùng làm việc. Những việc gì mình chưa có kinh nghiệm thì thuê tư vấn quốc tế làm để có tính chất khách quan và khoa học hơn.

Như vậy, người muốn đầu tư vào mới nghĩ đây không phải là chuyện nhỏ. Thậm chí qui hoạch một quận của TP.HCM cũng thuê tư vấn quốc tế thì không có lý do gì qui hoạch một thành phố Vân Phong gấp rưỡi Hà Nội mà không có khả năng làm một nghiên cứu khoa học mang tính chiến lược.

Điều quan trọng là qui hoạch phát triển của Vân Phong (dựa trên sự phát triển của một cảng lớn sẽ hình thành một khu đô thị lớn) không chỉ về kinh tế mà còn liên quan đến môi trường, văn hóa, xã hội. Rất nhiều vấn đề cần làm trong một thành phố cảng mà có khả năng trở thành một trung tâm thương mại - tài chính của đất nước.

* Có ý kiến cho rằng xây dựng nhà máy thép sẽ thu ngân sách nhanh hơn và tạo việc làm cho lao động nhanh hơn là chờ cảng trung chuyển quốc tế hình thành. Ông nghĩ sao về ý kiến này?

Nghĩ như vậy là hi sinh những cái rất lớn để làm những cái rất nhỏ. Người có trách nhiệm về hoạch định kinh tế phát triển vĩ mô của đất nước không phải cho thế hệ này mà cho thế hệ mai sau nữa thì ta phải suy nghĩ khác: phải tôn trọng quyền lợi của đất nước lên trên hết chứ không phải là quyền lợi của một nhóm nào hay một giai đoạn kinh tế nào.

Vấn đề nữa là làm cái gì trong một địa thế như Vân Phong thì phải quan tâm tới tác động môi trường. Phía trên Vân Phong là Đà Nẵng, dưới là Ninh Thuận. Đây là bờ biển đẹp nhất ở Đông Á chứ không phải chỉ VN, vùng biển đẹp, ấm quanh năm. Kèm theo đó là rất nhiều sinh vật biển độc đáo, cực kỳ quan trọng.

Chúng ta làm cảng ở đây cũng phải cẩn thận huống chi là nhà máy thép. Nếu nói VN cần 50-70 năm để phát triển kinh tế đuổi kịp các nước thì cũng không bao lâu, nhưng khi đã hủy hoại môi trường rồi thì trong hàng ngàn năm cũng không thể nào cứu vãn được. Cho nên không vì một dự án 5-10 tỉ USD mà làm hỏng cả đại cuộc lâu dài của đất nước.