TP.HCM đã vào mùa mưa, mưa lớn liên tục hai ngày qua làm nhiều khu vực nội thị ngập sâu trong nước. Trong khi đó, các dự án chống ngập bị đình trệ.

Đáng chú ý, dự án chống ngập 10.000 tỉ - lớn nhất tại TP.HCM - vừa bị nhà đầu tư tuyên bố dừng thi công. Hai dự án chống ngập khác thoát nước cho sân bay Tân Sơn Nhất cũng "giậm chân tại chỗ".

Các sự cố này đang đe dọa nỗ lực chống ngập của TP.HCM trong mùa mưa năm nay và có nguy cơ kéo lùi quá trình chống ngập. Vì sao các dự án chống ngập gặp trục trặc ngay trước mùa mưa?

Dự án 10.000 tỉ đồng loạt dừng

Ngày 8-5, có mặt tại công trình thi công cống kiểm soát triều Tân Thuận - một trong số hạng mục của dự án "Giải quyết ngập do triều khu vực TP.HCM có xét tới biến đổi khí hậu" do Tập đoàn Trung Nam (Trung Nam Group) đầu tư, nơi đây khá im ắng.

Từ mép bờ phía quận 4 ra gần giữa kênh đã được thi công đóng các cọc sắt kéo dài gần 100m, lấn ra kênh Tẻ chừng 30m với nhiều cần cẩu, sà lan nằm bất động, vật tư bỏ ngổn ngang.

Cạnh đó, vài công nhân đang lục tục thu dọn hiện trường. Một hình ảnh hoàn toàn trái ngược khi trước đó mấy tháng, hàng trăm công nhân ở đây đã phải làm xuyên lễ, tết... để đảm bảo tiến độ.

Còn phía bờ quận 7, một hàng cọc sắt dài cũng đã được đóng lấn ra kênh nhưng không có dấu hiệu nào cho thấy hạng mục này đang thi công.

Muốn di chuyển qua đoạn kênh này, các sà lan, canô buộc phải giảm tốc độ vì mặt kênh đã bị thu hẹp.

Anh Huỳnh Hữu Hùng, một người dân sống gần cầu Tân Thuận, cho biết: "Đường Trần Xuân Soạn cứ triều lên là ngập nặng.

Vì vậy khi nghe nhà đầu tư tuyên bố đến ngày 30-4 công trình sẽ hoàn thành, tuyến đường này không còn ngập nữa... dân mừng lắm. Vậy mà giờ công trình tạm ngưng, không biết còn kéo dài bao lâu nữa?".

Tại cống kiểm soát triều Bến Nghé nối quận 1 và quận 4, tình hình cũng không khả quan hơn, chỉ lèo tèo vài công nhân ở bảo vệ công trình.

Điều đáng nói, cống kiểm soát triều này chiếm dụng toàn bộ chiều ngang rạch Bến Nghé nên không ghe thuyền nào qua lại được trong giai đoạn thi công.

“TP.HCM coi việc chống ngập là chương trình đột phá nhưng nhìn lại các dự án chậm trễ, chưa triển khai được thì trở ngại chính là do thiếu tiền, không phải là vấn đề kỹ thuật. Nếu không tạo được nguồn lực, TP.HCM sẽ khó triển khai được các công trình chống ngập Ông Hồ Long Phi (nguyên giám đốc Trung tâm nước biến đổi khí hậu Đại học Quốc gia TP.HCM)

Ảnh hưởng khắp nơi

Với mức đầu tư gần 10.000 tỉ đồng, dự án của Trung Nam được đầu tư 6 cống kiểm soát triều cùng gần 8km đê bao và là hợp phần trong quy hoạch thủy lợi chống ngập úng ở TP.HCM.

Mục tiêu của dự án là kiểm soát ngập do triều cường tại các quận 1, 4, 7, 8 và hai huyện Nhà Bè, Bình Chánh...

Không chỉ giải quyết ngập do triều, dự án còn được cho hỗ trợ chống ngập do mưa vì tại mỗi cống kiểm soát triều đều được trang bị máy bơm "khủng" để bơm nước mưa từ các kênh, rạch ra ngoài.

Theo cam kết của nhà đầu tư, nếu địa phương bàn giao mặt bằng sớm thì Trung Nam Group sẽ đưa toàn bộ công trình vào hoạt động đúng dịp 30-4-2018.

Tuy vậy tháng 2-2018, trong buổi gặp mặt báo chí, ông Nguyễn Tâm Tiến - tổng giám đốc Trung Nam Group - cho biết do chưa được bàn giao mặt bằng nên công trình không thể hoàn thành kịp như đã cam kết.

Đến cuối tháng 4-2018, nhà đầu tư lại có văn bản thông báo việc tạm dừng thi công toàn bộ công trình. Nguyên nhân do Ngân hàng BIDV chi nhánh Nam Sài Gòn dừng giải ngân tiền cho dự án.

Việc dự án chống ngập trên đột ngột ngừng thi công đã ảnh hưởng lớn đến khả năng chống ngập tại các quận 1, 4, 7, 8 cùng hai huyện Nhà Bè, Bình Chánh. Không chỉ ảnh hưởng đến tiến độ chống ngập, dự án này tạm dừng kéo theo việc ảnh hưởng đến giao thông đường thủy.

Theo ông Phan Công Bằng - trưởng phòng quản lý giao thông thủy Sở GTVT TP.HCM, đa số các cống kiểm soát triều do Trung Nam Group triển khai đều nằm dưới sông, kênh lớn nên đã hạn chế việc di chuyển của tàu thuyền.
 

Chưa biết khi nào thi công lại

Để tháo gỡ, mới đây ông Nguyễn Thành Phong - chủ tịch UBND TP.HCM - đã triệu tập một cuộc họp khẩn.

Theo đó, UBND TP cùng các đơn vị liên quan làm việc với BIDV cũng như Ngân hàng Nhà nước về việc xác định khối lượng thi công và giải ngân vì đây là dự án trọng điểm.

Riêng công tác đền bù giải tỏa, hiện có một số đoạn đê bao đi qua khu vực các doanh nghiệp đóng tàu ảnh hưởng đến quá trình sửa chữa.

Vì vậy, TP.HCM chỉ đạo các đơn vị liên quan họp bàn giải pháp tháo gỡ nhằm hài hòa lợi ích của Nhà nước và các doanh nghiệp.

Tuy nhiên, ngày 8-5, đại diện Trung Nam Group cho biết những vướng mắc trong giải ngân cho dự án vẫn chưa được giải quyết, vì vậy chưa xác định được thời gian dự án thi công trở lại.

Chiều 8-5, một lãnh đạo BIDV cho biết khoản tiền mà BIDV chi nhánh Nam Sài Gòn cho Trung Nam Group vay là khoản vay ưu đãi với lãi suất rất thấp với điều kiện BIDV sẽ được cấp bù phần chênh lệch lãi suất đó.

Tuy vậy, để BIDV giải ngân, UBND TP.HCM phải xác nhận khối lượng hoàn thành cho đơn vị thi công nhưng phía TP chưa ký xác nhận khối lượng hoàn thành, dẫn đến Ngân hàng Nhà nước không có cơ sở để làm thủ tục cấp bù lãi suất cho BIDV, do vậy BIDV dừng giải ngân.

Quyết tâm xóa ngập nhưng "lô cốt" án ngữ Từ năm 2016 đến 2020, TP.HCM đặt mục tiêu quyết tâm xóa ngập tại 40 đường. Trong khi đó, hiện nay bước vào mùa mưa nhưng ở các đường có nguy cơ tăng thêm các điểm ngập khi có đến 127 "lô cốt" đang án ngữ trên 57 đường.

Quy hoạch chống ngập cần đồng bộ

Ghi nhận thực tế cho thấy hiện TP.HCM đang triển khai công tác chống ngập theo 2 quy hoạch. Thứ nhất là quy hoạch thủy lợi chống ngập úng theo hướng ngăn triều, hỗ trợ thoát nước mưa bằng hệ thống bơm công suất lớn.

Theo quy hoạch này, TP.HCM sẽ xây tới 12 cống kiểm soát triều tại các cửa sông lớn và khoảng 170km đê bao.

Quy hoạch thứ 2 là đến năm 2020 phải đầu tư 6.000km cống nước từ các tuyến đường thoát ra sông, kênh rạch.

Theo một chuyên gia chống ngập, hai quy hoạch này cần có sự đồng bộ mới phát huy được hiệu quả, nghĩa là phải đầu tư đầy đủ hệ thống cống thoát nước để thu nước mưa đổ ra kênh rạch.

Từ đó, hệ thống máy bơm tại các cống kiểm soát triều sẽ bơm nước ra ngoài. Đến thời điểm hiện tại, TP.HCM đang triển khai 6 cống kiểm soát triều, khoảng 8km đê bao.

Trong khi đó, theo Trung tâm điều hành chương trình chống ngập nước, hiện chỉ mới đầu tư được 3.600km cống.

Hiện ở TP.HCM vẫn còn nhiều đường chưa có hệ thống thoát nước, vì vậy khi có mưa, nước không thoát xuống kênh, rạch được... dẫn đến hệ thống máy bơm "thất nghiệp".

"Vì vậy phải rà soát lại toàn bộ hai quy hoạch này để khớp nối với nhau" - chuyên gia này nhận định.
 

Sẽ ngập nặng do mưa kết hợp triều cường

Theo chuyên gia dự báo thời tiết Lê Thị Xuân Lan, quan sát gần đây cho thấy tình hình mưa trùng với thời điểm triều cường tại TP.HCM gây ngập kéo dài ngày càng nhiều, xác suất lặp lại tình trạng này trong mùa mưa 2018 là rất cao.

Riêng trong những ngày tới mưa vẫn còn xảy ra, có nơi mưa vừa, mưa to, tập trung vào chiều tối.