Trung tuần tháng 8 - 2007, Sở Xây dựng TP.HCM đã gửi dự thảo quyết định xử lý các công trình xây dựng trái phép (XDTP) để lấy ý kiến của 24 quận, huyện. Theo đó, nhà XDTP sau ngày 1 - 7 - 2004 nếu phù hợp quy hoạch được duyệt sẽ cho phép tồn tại sau khi đã xử phạt vi phạm hành chính. Nếu dự thảo được thông qua, rất nhiều trường hợp trong số 11.000 căn nhà XDTP tại TP.HCM sẽ được hợp thức hóa.

Lỗi do quy hoạch "treo"

"Điểm nóng" về XDTP hiện đang ở phường Hiệp Bình Chánh (Q.Thủ Đức). Theo báo cáo của thanh tra Sở Xây dựng TP.HCM, trong vòng 3 năm qua, tại phường này đã "mọc" lên 1.018 căn nhà XDTP. Trong số đó, phần lớn là nhà xây dựng trên đất chưa chuyển đổi mục đích sử dụng (687 căn), đồng thời hầu hết nằm trong phạm vi các dự án quy hoạch "treo" từ 5 - 10 năm.

Sở Xây dựng cũng nhận định: Tại phường Hiệp Bình Chánh, rất nhiều trường hợp bức xúc trước tình trạng QH "treo" nên người dân có nhu cầu về chỗ ở đành chấp nhận XDTP. Điều đáng nói, trong hơn 1.000 căn nhà XDTP nói trên, có đến 400 căn nằm trong dự án quy hoạch khu đầu mối giao thông và dân cư Bình Triệu được Kiến trúc sư trưởng TP.HCM duyệt quy hoạch từ năm 2002 đến nay nhưng chưa thực hiện.
 
Ngoài ra, một dự án khác 10 ha được giao cho Công ty Hải Đăng từ 8 năm nay, theo UBND phường, công ty này đã "phá sản" từ lâu nhưng vẫn chưa thấy quyết định nào xóa quy hoạch "treo" của dự án để người dân được thực hiện các quyền của mình.

Ông Nguyễn Văn Sang, ngụ tại khu phố 2 cho biết: "Nhà tôi có 1.200m² đất nông nghiệp và có 5 người con. Chúng đến tuổi lớn, lập gia đình, tôi phải cất nhà cho chúng ra riêng nhưng do đất nằm trong dự án nên đành phải XDTP vì không làm thủ tục được. Tôi thấy quy hoạch kéo dài, Nhà nước không thực hiện, người dân không có chỗ ở, chờ đợi mấy cái dự án này thì chờ đến bao giờ?".

Nhà xây dựng trái phép tại khu
phố 3, P.Bình Hưng Hòa, Q.Bình
Tân bị cưỡng chế tháo dỡ đầu
năm 2007 - Ảnh D.Đ.M

Trao đổi với các PV, bà Võ Thị Hằng - Chủ tịch UBND phường Hiệp Bình Chánh cho biết: "Nếu cho phép tồn tại thì trong số hơn 1.000 vụ vi phạm xây dựng trên địa bàn phường, có khoảng 50% trường hợp XDTP phù hợp quy hoạch được xem xét giải quyết. Riêng khu vực 200 ha thuộc dự án khu đầu mối giao thông và dân cư Bình Triệu, cho đến nay vẫn chưa có chỉ đạo cụ thể gì nên chúng tôi vẫn phải canh giữ hằng ngày vì sợ phát sinh thêm nhà XDTP".

Tìm hiểu thêm, chúng tôi được biết, dự án 18,9 ha xây dựng khu dân cư Hiệp Bình Chánh của Công ty cổ phần địa ốc Sài Gòn đã có quyết định thu hồi dự án của UBND TP.HCM vào ngày 30 - 7 - 2007 nhưng cho đến nay, người dân vẫn chưa được thông tin cụ thể về việc được phép làm thủ tục giấy tờ nhà đất.

Ý kiến các quận huyện

Lãnh đạo Sở Xây dựng cho biết, từ khi Luật Xây dựng có hiệu lực (1 - 7 - 2004), tình trạng XDTP giảm nhiều so với trước. Tuy nhiên, do nhiều yếu tố như: bức xúc về chỗ ở, việc điều chỉnh quy hoạch tại các quận huyện còn chậm, quản lý của chính quyền còn lỏng lẻo, kể cả nhận thức pháp luật về xây dựng của người dân còn yếu nên một số địa phương, nhất là tại các quận ven, quận mới, các huyện vẫn còn rải rác việc XDTP.

Theo thống kê của các quận huyện, con số 11.000 căn nhà XDTP trong 3 năm qua hầu hết nằm tại các khu vực quy hoạch"treo". Trưởng phòng quản lý đô thị của một quận ven cho rằng, hiện tại các quận huyện đang tiến hành điều chỉnh quy hoạch 1/2000 và công tác này được thực hiện quá chậm. Đây là nguyên nhân chính của XDTP và rất khó quản lý nếu tình trạng quy hoạch "treo" chưa được xóa bỏ.

Ông Nguyễn Văn Khoa - Đội trưởng Đội quản lý trật tự đô thị quận Bình Tân cho rằng: "Không phải đợi đến lần này mà nhiều quyết định trước đây cũng cho phép tồn tại đối với nhà XDTP nếu phù hợp quy hoạch. Do vậy vấn đề quy hoạch là quan trọng nhất. Nếu không giải được bài toán quy hoạch thì rất khó quản lý. Chúng tôi đồng ý với chủ trương trong dự thảo của Sở Xây dựng vì đây là một đề xuất phù hợp. Tất nhiên các trường hợp vi phạm lộ giới, hẻm giới hoặc lấn chiếm sông rạch thì không thể nào cho phép tồn tại".
 
Một số quận huyện cũng còn băn khoăn là nếu cho phép tồn tại nhà XDTP sau ngày 1 - 7 - 2004 thì các thủ tục tiếp theo sẽ được triển khai như thế nào phải được hướng dẫn rõ. Ngoài ra, bởi tại hầu hết các quận huyện đang triển khai điều chỉnh quy hoạch, trong khi các quy hoạch cũ vẫn còn hiệu lực, do vậy căn cứ vào quy hoạch nào để xác định nhà XDTP là "phù hợp quy hoạch"? Đây là vấn đề cần phải làm rõ trước khi ký ban hành quyết định để các quận huyện có căn cứ thực hiện.

Theo số liệu từ 24 quận huyện và Thanh tra Sở Xây dựng, từ đầu năm 2007 đến nay, có 3.518 vụ vi phạm xây dựng bị phát hiện, trong đó, 1.700 vụ xây dựng sai phép, 1.184 vụ xây dựng không phép... Các vụ vi phạm xây dựng chủ yếu diễn ra ở các quận ven, quận mới, các huyện ngoại thành như quận 8, Bình Tân, Thủ Đức, các huyện Bình Chánh, Hóc Môn, Củ Chi...

TP.HCM chỉ cho phép tồn tại các công trình XDTP trước 1.7.2004, phù hợp quy hoạch được duyệt, đã kê khai và xin phép tồn tại theo quy định. Tuy nhiên theo dự thảo mới do Sở Xây dựng soạn thảo, các công trình XDTP sau ngày 1 - 7 - 2004 cũng được phép tồn tại nếu phù hợp quy hoạch được duyệt.

Chủ công trình ngoài việc bị xử lý vi phạm hành chính bằng hình thức phạt tiền, còn phải khắc phục hậu quả. Cụ thể là đối với các công trình nhà ở riêng lẻ, các hộ dân phải tự tháo dỡ phần vi phạm lộ giới, chỉ giới xây dựng và cam kết tự chịu trách nhiệm về chất lượng nhà ở. Đối với các dự án phân lô hộ lẻ, sau khi tháo dỡ phần vi phạm phải xây dựng cơ sở hạ tầng hoàn chỉnh, tổ chức kiểm định công trình xây dựng...

Theo Trần Thanh Bình - Thanh Niên