Chichen Itza là một địa điểm khảo cổ thời tiền Colombo do nền văn minh Maya xây dựng, nằm ở trung tâm phía bắc Bán đảo Yucatán, Mexico ngày nay.

Vùng đất này là một trong những chứng nhận quan trọng nhất của nền văn minh Mayan-Toltec ở Yacatan (từ thế kỷ thứ 10 đến thế kỷ 13). Nó chứa một số khuôn mẫu nổi tiếng nhất của kiến trúc Trung Mỹ, là sự kết hợp kỹ thuật xây dựng Mayan và lối trang trí khắc chạm Taltee.

Theo một số nhà nghiên cứu, người Maya đã cư trú ở miền Nam Mêxicô và ở Guatémala trong nhiều thế kỷ. Sự phát triển của nền văn minh Maya gồm hai giai đoạn chính: giai đoạn đầu từ khoảng năm 320 đến 633 với địa bàn chính là vùng Peten ở Guatémala. Giai đoạn thứ 2 từ 987 đến thế kỷ 16, phát triển ở bán đảo Yocatan, trên đất Mexico. Những công trình kiến trúc còn lại ngày nay chủ yếu thuộc về giai đoạn 2. Hai địa điểm tập trung nhiều công trình kiến trúc Maya là Chichen Itza và Uxmal.

Chichen Itza nằm ở phần phía Bắc của bán đảo Yocatan. Đây là thị trấn lớn nhất của vương quốc Maya, tập trung nhiều công trình kiến trúc như: đền chiến sĩ, sân chơi cầu, đền thờ báo, đền Caracol, và vượt lên trên tập hợp những kiến trúc này là tháp Castillo xây bằng đá xám. Castillo là một tháp đỉnh bằng, trên đỉnh có thờ thần Kukulcan, được biểu tượng bằng một con vật hỗn hợp giữa chim và rắn. Từ mỗi mặt của tháp, người ta có thể đi lên bằng 91 bậc thang, 91 bậc nhân với 4 là 364, cộng với nền của đền thờ là 365, tượng trưng cho số ngày trong năm theo lịch của người Maya. Trong những ngày lễ, các giáo sĩ Maya, trong trang phục bằng lông thú, đứng dưới chân đền, mặt hướng về mặt trời mà cầu nguyện.

Trong lúc đào đất ở vùng chân tháp Castillo, người ta phát hiện ra một ngôi đền gồm hai phòng. Trong phòng có tượng bằng đá của một người trong tư thế nửa ngồi, nửa nằm. Đó là tượng thần Chac Mool, có thể là thần mặt trời. Trong phòng có tượng một con báo bằng đá đỏ, xen lẫn vết đen, hai mắt bằng ngọc, miệng há rộng, nét mặt hung dữ. Chung quanh tượng có nhiều ngọc quý và những lễ vật, dấu vết của buổi lễ cuối cùng trước khi lấp đền để làm đền mới ở trên. Đến nay đền được lấp kín mãi cho đến khi các nhà khảo cổ học phát hiện ra vào năm 1937.

Về phía Bắc của Castillo là hàng cột lớn của đền các chiến sĩ. Qua hàng cột này đã đến một cái giếng và các đền thờ báo, diều hâu, biểu tượng cho các chiến sĩ, tầng lớp ưu đãi trong xã hội Maya. Giếng nước sâu chừng 20 mét, nơi đã chứng kiến những cuộc tế thần. Những năm gặp nạn đói hay bệnh tật, người Maya quẳng xuống giếng một thiếu nữ. Nếu người nào bơi nổi lên trên thì người trên miệng giếng sẽ đưa dây vớt họ lên và chờ đợi các thiếu nữ này truyền đạt lại lời dạy và hứa hẹn của thần linh về tương lai. Nếu không bơi được, các thiếu nữ đành cam chịu cái chết.

Phía bên kia đền thờ báo là một bãi cỏ rộng 2.800m2. Đó là sân chơi cầu. Đây cũng là một trò chơi khắc nghiệt và mang tính chất tôn giáo, thường có các giáo sĩ và tầng lớp quý tộc dự. Người ta treo giữa sân một cái vòng và hai phe phải cố gắng tung cầu qua vòng đó. Các hình ảnh khắc họa trên tường còn ghi lại cảnh đội trưởng của đội thua phải bị chém đầu.

Cách đó không xa là đền Caracol, có cầu thang xoáy trôn ốc bên trong. Có thể đây là đài thiên văn: các nhà bác học đến đó nhìn trời để báo mùa mưa sắp đến.

Ngoài Chichen Itza, còn có Uxmal, nằm ở phía Tây Bắc của bán đảo Yucatan. Uxmal nổi tiếng với "tháp của nhà tiên tri" nền hình chữ nhật gốc tròn, với hai đền thờ: một đền ở lưng chừng tháp và một đền ở trên đỉnh tháp.

Yếu tố tôn giáo thâm nhập sâu vào đời sống của người Maya. Họ thờ nhiều thần và các thần này thường được biểu tượng bằng những hình ảnh hỗn hợp giữa người và một số loài vật: rắn, chim, cá sấu, báo… Người Maya thờ thần mặt trời, thần mưa, thần bắp, thần đất và cả… thần chết, thần tự tử. Bàn tay khéo léo của những nhà điêu khắc đã sáng tạo ra những hình ảnh kỳ bí của các thần linh, những hình ảnh đôi lúc lại là những tín hiệu thay cho chữ viết, chữ số.

Kiến trúc Maya có những nét độc đáo, nhất là kỹ thuật xây tháp với những khối đá nặng trên đỉnh đồi. Những cột, tường lớn với đường nét cứng xuất hiện trên đỉnh đồi cao dưới ánh nắng mặt trời chói chang gây cho con người một cảm giác bị chế ngự nặng nề.

Chichen Itza hiện là một Địa điểm Di sản Thế giới và là một nơi thu hút nhiều du khách; nó là nơi được nhiều người thăm quan nhất trong số các địa điểm khảo cổ Maya. Nhiều du khách từ khu du lịch Cancun đã mất trọn một ngày cho chuyến đi đến Chichen Itza, và thường chỉ đủ thời gian thăm một số phần của nó.

El Castillo bị cho là không an toàn với du khách trèo lên thăm quan, bởi chính phủ và các nhà khảo cổ học cho rằng địa điểm này không ổn định. Nhiều kế hoạch nhằm làm giảm tình trạng hư hỏng, và phục hồi đã được đề xuất.

DiaOcOnline.vn tổng hợp