Nhà thờ Hagia Sophia ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ là một trong những công trình mái bát úp đồ sộ trên thế giới. Đường nét bên ngoài gợi ý sự sửng sốt và thành công thấy rõ của mái bát úp này, với đường kính 31m (100fit), chỉ có thể nhận thức được hết giá trị từ bên trong. Nhà thờ Hagia Sophia - "Khôn ngoan Thánh thiện" - được xây dựng và trang trí chỉ trong 6 năm từ năm 532 ñến năm 537.

Vẻ nguy nga và kỹ năng trong kết cấu.
 Ảnh: irantouristguide

Phong cách mới trong thế giới Cơ Đốc

Khi Justinian giao cho đội ngũ kiến trúc sư của ông phải xây dựng nhà thờ Hagia Sophia mới. Họ đã nhận ra đây là một phong cách xây dựng nhà thờ mới trong thế giới Cơ Đốc ban đầu. Truyền thuyết cho rằng chính một Thiên sứ đã thiết kế tặng cho Justinian. Tính phức tạp của công trình chắc chắn cho thấy sự tự tin về một kiến trúc phi thường ở quy mô đồ sộ, đòi hỏi phải tính toán chính xác và tinh thần dám nghĩ dám làm trong kỹ thuật. Kiến trúc sư làm việc ở mức độ chi tiết đến mức sàn nhà bằng đá cẩm thạch được chia thành từng sọc để giúp giáo sỹ trong nhà thờ thực hiện nghi lễ. Mặc dù về chức năng, kiến trúc này đồng thời trung thành với cách phô bày ánh sáng và không gian bao bọc, nhất là bên dưới mái báp úp chính, ít lâu sau trong giới bình luận thần học Kinh thánh ở Byzantine hiểu là biểu tượng của Thiên đàng.

Tất cả mái cong dạng vòm trên trần nhà hay ở vách phía trên
tin hữu đều trang trí bằng vật liệu khảm. Ảnh: borsastars

Nhà thờ Hagia Sophia là nhà thờ đồ sộ nhất trong thế giới Cơ Đốc ban đầu, quy mô của nhà thờ được cảm nhận hoàn toàn trong ánh sáng lờ mờ lúc bình minh, giờ phụng vụ và ánh nến lung linh.

Khi xây dựng người ta đã giấu kỹ thuật kết cấu. Khách tham quan chỉ nhìn thấy mái bát úp chính với các mái bát úp bán nguyệt làm trụ chống tường ở phía Đông và Tây, và nhìn thấy tia sáng mặt trời từ cửa sổ rọi sáng cả nhà thờ. Các dãy cột bằng đá cẩm thạch (đá cẩm thạch có màu sắc lấy từ nhiều mỏ đá khác nhau ở Địa Trung Hải) và lớp đá cẩm thạch ốp có vân (thường ốp theo kiểu "tựa lưng" với đường vân cân đối làm tăng vẻ huyền bí trong chất liệu đá). Các cột bằng đá cẩm thạch được chạm khắc phần dưới, khối đắp nổi trang trí và không gian nằm giữa hai mặt trên của hai vòm gặp nhau và đường thẳng nối liền đỉnh vòm (đá cẩm thạch trắng lấy từ các mỏ đá Proconnesia ở biển Marmara).

Nhưng hầu như người ta không tìm thấy đá vôi hay đá hoa cương xanh lục ở địa phương, gạch, vữa, thanh neo bằng chì và sắt để chống đỡ các chi tiết kết cấu nằm bên dưới tất cả những lớp ốp ngoài này, có lẽ cũng không thấy dầm gỗ phân phối lực ngang cho các mũ cọc giữa cột và mái cong dạng vòm vốn là bộ phận không thể thiếu trong biện pháp ổn định áp lực bên trong cấu trúc. Sự kết hợp các dãy cột bằng đá cẩm thạch và mái cong dạng vòm xây gạch lấy từ kiến trúc bê tông của đế quốc La Mã ở Ý. Nhưng việc chọn vật liệu theo truyền thống xây dựng ở địa phương thuộc vùng Tiểu Á La Mã.

Ở đây trưng bày vô số thánh giá bằng vàng, Đức Mẹ đồng trinh và Chúa Hài Đồng giữa các tổng thiên thần, chân dung hoàng đế và các vật trang trí không mang tính biểu tượng.

Sự đổi thay của nhà thờ

Nhà thờ Hagia Sophia vẫn được xem là nhà thờ lớn nhất trong đế quốc Byzantine, cũng như là công trình tưởng niệm chính của đạo Cơ Đốc chính thống.

Năm 1453, thành phố Constantinople rơi vào tay người Thổ Nhĩ Kỳ của đế quốc Ottoman, nhiều toán quân xông vào nhà thờ trong lúc nhiều người đang dự Thánh lễ Misa ở đây. Nhà thờ Hagia Sophia bị cải tạo thành một nhà thờ Hồi giáo, ít lâu sau thêm 4 tháp và các chi tiết kiến trúc khác của đạo Hồi - gian nhà con hình bán nguyệt ở cuối nhà thờ ở tầng trệt cải tạo thành một mihrab hướng về Thánh địa Mecca, bổ sung thêm một mimbar ở bên phải và chỗ ngồi của vua Hồi ở bên trái, nhiều đĩa khổng lồ có câu khắc bằng tiếng Ả Rập trên các trụ gạch.

Kiến trúc của nhà thờ được kiến trúc sư Siman mô phỏng và phát triển giống như nhà thờ Hồi giáo Suleyman. Những lần đại tu công trình sau cùng do kiến trúc sư người Thụy Sỹ Gaspare và Giuseppe Fossati tiến hành trong năm 1847-1849, một việc làm táo bạo rất ấn tượng về sự gia cố và trang trí lại. Đến năm 1931, công trình trở thành viện bảo tàng cho mọi khách du lịch đến tham quan.

DiaOcOnline.vn