Trong khi thuế sử dụng nhà, đất bị đánh giá là quá thấp thì thuế chuyển quyền sử dụng đất lại đang quá cao và được xem là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng người dân sẵn sàng mua bán trao tay, giao dịch "ngầm"; biến hóa, hạ thấp giá giao dịch.
Việc thực hiện nộp thuế chuyển quyền sử dụng đất hiện hành được thực hiện theo quy định của Luật thuế chuyển quyền sử dụng đất 1994; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế chuyển quyền sử dụng đất (1999); Nghị định số 19/2000/NĐ - CP ngày 8/6/2000 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật thuế chuyển quyền sử dụng đất.
Thuế suất cụ thể đang áp dụng hiện nay là 2% đối với đất sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản, làm muối và 4% đối với đất ở, đất xây dựng công trình. Mức thuế suất này được tính với giá đất năm 1994, nay giá đất đã tăng thêm nhiều lần và theo quy định của Luật Đất đai 2003, vào ngày 1/1 hàng năm, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm ban hành bảng giá đất mới.
Kể cả với mức giá đất quy định tại thời điểm trước khi Luật Đất đai có hiệu lực thi hành (trước 1/7/2004) thì mức thuế chuyển nhượng quyền sử dụng đất 4% cũng là quá cao. Cụ thể, nếu hộ gia đình, cá nhân mua 1 ngôi nhà trên mảnh đất 50m2 với giá trung bình tại Hà Nội hiện nay khoảng 30 triệu đ/m2 đất thì người đó phải nộp thuế chuyển quyền sử dụng đất là 60 triệu đồng, điều này càng bất hợp lý hơn trong trường hợp mua, bán không vì mục đích kinh doanh mà chỉ để cải thiện về nhà ở, hợp lý hoá chỗ ở, phải bán nhà cũ và mua nhà mới.
Từ đó dẫn đến tình trạng người dân sẵn sàng mua bán trao tay, không làm thủ tục với Nhà nước, hoặc khai thấp hơn giá thực tế giao dịch làm Nhà nước bị thất thu thuế, không quản lý được việc sử dụng nhà, đất và dễ gây tiêu cực.
Như đã phân tích ở trên, thuế chuyển quyền sử dụng đất hiện nay quy định là quá cao, khiến người dân chấp nhận mua bán trao tay, không qua đăng ký, làm cho Nhà nước thất thu thuế và không quản lý được việc sử dụng nhà đất.
Theo kinh nghiệm của các nước, khi thuế suất còn thấp thì việc tăng thuế suất sẽ tăng thu, nhưng đến một mức nào đó, việc tăng thuế suất sẽ giảm mức thu vì người dân tìm cách trốn tránh. Như ở Los Angeles (Mỹ) khi chính quyền bang giảm thuế suất thuế chuyển nhượng bất động sản từ 3% xuống 1% thì tổng thuế thu được từ chuyển nhượng bất động sản tăng 5 lần và năm 2006, tỷ trọng thuế bất động sản thu được chiếm đến 22% tổng thu ngân sách. Ở nước ta, theo báo cáo của Tổng Cục thuế, năm 2006 (là năm cao nhất kể từ năm 2000 đến nay), thuế thu từ chuyển quyền sử dụng đất là 1.250 tỷ, mới chỉ chiếm 0,5 % trong tổng thu ngân sách.
Kiến nghị của Bộ Xây dựng đối với thuế chuyển quyền sử dụng đất, để khuyến khích giao dịch chính thức, đề nghị giảm thuế suất thuế chuyển quyền sử dụng đất xuống còn khoảng 1% và tính chung cho cả nhà và đất hoặc gộp thuế chuyển quyền sử dụng đất với thuế thu nhập cá nhân hoặc thuế thu nhập doanh nghiệp.
Theo KTDD