Địa giới rộng hơn các quận huyện khác, Từ Liêm chỉ còn chờ ngày (1/4/2014) để chính thức hoạt động chính quyền hai quận mới vừa tách. Cư dân nơi đây lại càng có lý do để âm thầm hối hả xây nhà, cơi nới, sửa chữa. Nhiều chuyện "dở mếu dở cười" cũng từ đây mà ra.

Tại một số phường xã ở huyện Từ Liêm (cũ), rất nhiều chủ nhà vội vã khởi công xây sửa ngay từ rằm tháng Giêng mà "tặc lưỡi bỏ qua" khâu xin phép. Tại Phùng Khoang (xã Trung Văn), từ đầu làng tới cuối làng có tới hơn chục công trình đang gạch ngói sắt thép ngổn ngang. Nhà nhà khoan móng, người người đổ trần lên tầng.

Không lo giấy phép, chỉ lo... lỡ việc

Đây không phải là tình trạng chung của tất cả trường hợp cá nhân, hộ gia đình tự thực hiện việc thay đổi kết cấu, số tầng công trình thuộc sở hữu. Khi được hỏi công trình đã xin phép sửa chữa hay chưa, ông Nam (chủ khu đất hơn 100m2 gần đường Trung Văn) cho biết: "Tháng 1/2014, tôi đã định xin phép sửa chữa nhà ở theo đúng luật. Tuy nhiên, sau khi được bạn bè trong nghề xây dựng cho biết các thủ tục công đoạn để cầm trong tay giấy phép xây dựng (GPXD) rất phức tạp (mà chưa chắc đã được), tôi quyết định… cứ làm, sai đâu chịu phạt đến đó (!).

Tâm lý đó rất phổ biến ở các địa bàn còn mang màu sắc làng xã. Những chủ hộ sinh sống nhiều đời tại đây thường có quan hệ gia đình dòng tộc. Vậy nên GPXD không đáng lo, vì cán bộ hữu trách trong xã cơ bản đều…người trong họ mình cả. Giả như có lực lượng thanh tra xây dựng hoặc trật tự đô thị của quận, huyện, coi như hên-xui. Ngược lại, điều khiến nhiều chủ hộ (chủ công trình) "đau đầu" chính là hiệu quả của đội thợ – nằm trong tay của cai thầu xây dựng.

Từ việc sửa chữa, cơi nới để đảm bảo an toàn căn nhà tới việc lên 2, 3 tầng từ nhà cấp 4, đều đòi hỏi chuẩn bị kế hoạch một cách chi tiết của gia chủ. Anh Hải, một cai thợ xây chuyên các công trình dân sinh nhỏ (3 tầng trở xuống) tại làng Phú Đô chia sẻ: "Trước đây những chủ nhà đặt hàng với tôi thường là các gia đình, dòng tộc cư ngụ sở tại qua nhiều đời. Còn bây giờ, những người ngoại tỉnh mới tới mua đất, mua nhà được vài năm mới là các "thượng đế" thực sự. Bởi lẽ, những người bản xứ đã "thuộc mặt" cũng như đặc tính của từng đội thợ làm ăn tại địa phương. Yếu điểm "lạ nước, lạ cái" của chủ nhà từ xa tới đang được các cai thầu triệt để khai thác trục lợi.
Điển hình, gia đình anh Lâm mua được một miếng đất 48m2 tại làng Phùng Khoang từ năm 2009. Sau thời gian sinh sống tạm bợ trong căn nhà cấp 4, gia chủ quyết định vay mượn họ hàng để xây kiên cố 2 tầng. Chuẩn bị được số tiền ngót 300 triệu, những tưởng đã là "xông xênh" để hoàn tất công trình trong 3 tháng (trước khi chính quyền hai quận Từ Liêm hoạt động chính thức), nhưng anh Lâm đang như kiến bò chảo lửa, vì chi phí phát sinh ngoài dự kiến.

Sau 1 tuần đào móng cốc, dựng cột, xây tường, tiền công cho thợ và vật liệu xây dựng vượt trội gần 15 triệu so với kế hoạch ban đầu. Dù đã tìm hiểu kỹ qua nhiều người trong làng về "năng lực" của đội thợ, nhưng gia chủ khó tránh được cảnh "chưa đi đến chợ đã tiêu hết tiền", vì không chặt chẽ trong hợp đồng giao khoán với cai thầu lẫn cửa hàng cung cấp vật liệu xây dựng.

"Lựa" để xây

Anh Tâm, một nhân viên công tác hơn 5 năm trong ngành phân tích kinh tế tại Hà Nội, đương nhiên không lạ gì các rủi ro nảy sinh từ những hợp đồng lỏng lẻo điều khoản. Tuy nhiên, áp lực xây nhà nhanh khiến anh Tâm buộc lòng phải cho qua những nội dung "tưởng nhỏ mà không nhỏ" trong hợp đồng giao khoán với thầu xây dựng. Ví dụ, trong công đoạn phá dỡ căn nhà và đào đất sâu xuống 1m so với mặt đường, chi phí cho thợ trọn gói là 6 triệu đồng. Tuy nhiên, sau khi phá dỡ xong, thợ đòi tiền "bồi dưỡng", vì cắt mái tôn đòi hỏi chuyên môn cao lẫn nguy hiểm. Để động viên thợ, chủ nhà đành bấm bụng trả thêm 300.000 đồng cho cai thầu.

Chưa hết, sau khi đào đất, thợ vô ý đào thông vào đường thoát nước nhà đối diện. Nước thải ào ào tràn vào hố đất kéo theo mọi công việc phải đình lại. Yêu cầu đội thợ tìm cách khắc phục để đảm bảo tiến độ, nhưng chủ nhà cuối cùng vẫn phải trả chi phí bơm hút nước thải (mà lỗi ở phía thi công). Bởi hợp đồng dù đã nêu rõ trường hợp sảy sự số do bên thợ gây ra thì phải tự sửa chữa. Tuy nhiên, thợ "dở trò" mặc kệ nước thải lênh láng và bỏ đi làm công trình khác, do việc "ôm" một lúc vài ba hợp đồng trong mùa xây dựng là điều đương nhiên của giới "xách xi, trộn vữa". Vào thế đã rồi, gia chủ không còn cách nào khác ngoài "nghiến răng" chi thêm 500.000 để thợ quay lại làm việc.
Những trò "làm hàng" của cai thầu với gia chủ thì kể không xiết và luôn thay đổi theo thời điểm. Chủ công trình còn phải đối diện với nguy cơ bị hàng xóm làm khó. Từ nhẹ nhàng nhắc nhở kiểu "phá nhẹ thôi kẻo nứt tường nhà tôi", tới hăm dọa "nếu không chừa khoảng hở giữa hai tường 0.5m thì… đừng trách". Hay đơn giản chỉ là yêu cầu chủ nhà không được để nhờ sắt thép, cát đá lấn sang địa giới bên cạnh…Mềm mỏng thuyết phục, thậm chí sang biếu con gà, yến gạo là phương án giải quyết những vị hàng xóm khó tính này. Xoay vần với cai thầu công trình, ứng phó linh hoạt với hàng xóm láng giềng, gia chủ phải làm tốt hai việc này mới mong về đích đúng hẹn.