Mặc dù quỹ nhà tái định cư đang còn chưa phân bổ hết, mới đây, TP HCM lại quyết định chi thêm ngân sách mua lại 1.050 căn hộ tại dự án đầu tư tái định cư ở quận Bình Thạnh để bố trí tái định cư cho các hộ dân thuộc diện di dời giải tỏa nhằm phục vụ triển khai các dự án trọng điểm của thành phố trong nay mai.

Chưa bàn đến hiệu quả của quỹ nhà tái định cư thì riêng con số căn hộ tái định cư đang tồn đọng đã làm nảy sinh một câu hỏi lớn: Tại sao trong khi lượng nhà này còn “đóng băng” chưa bố trí xong, TP lại tiếp tục ra quyết định mua thêm?

Bội thực - vẫn mua?

Cuối năm 2013,  liên quan đến vấn đề phân bổ nhà tái định cư, Phó chủ tịch UBND TP Nguyễn Hữu Tín đã ra chỉ đạo Sở Xây dựng TP làm việc với từng quận, huyện để rà soát, cập nhật, điều chỉnh kế hoạch bố trí sử dụng quỹ nhà, đất tái định cư trên địa bàn TP, đảm bảo 3.799 căn hộ/nền đất (quỹ nhà, đất tái định cư hiện có, chưa được phân bổ) phải bố trí sử dụng xong trước ngày 30/6/2014. Nếu tính cả 1.050 căn hộ vừa được ra quyết định mua tại dự án đầu tư xây dựng khu chung cư tái định cư, công viên cây xanh, trung tâm thể dục thể thao (phường 12, quận Bình Thạnh) và sẽ bàn giao 2 block nhà trong năm nay, TP HCM hiện đang có 4.849 căn hộ/ nền đất phục vụ các đối tượng thuộc diện hỗ trợ tái định cư.

4.849 căn hộ/nền đất mới chỉ là một con số “ước lệ” bởi thực tế trong nhiều năm qua, TP luôn có một quỹ lớn căn hộ/ nền đất tại định cư phát triển theo từng dự án trọng điểm. Điển hình là để di dời các hộ dân bị giải tỏa bởi dự án khu đô thị mới Thủ Thiêm, UBND TP đã đầu tư 12.500 căn nhà tái định cư. Trong tổng số 2.878 căn hộ chung cư, 1.512 nền đất mà chính quyền Quận 2 nhận được, Ban Quản lí Khu đô thị Thủ Thiêm khẳng định chỉ khoảng 1.700 - 1.800 căn nhà được sử dụng. Như vậy, nếu dự án này triển khai hoàn tất 12.500 căn hộ, chưa thể nói trước liệu người dân tái định cư có “mặn mà” trong việc dọn về ở và lấp đầy các căn hộ được giao, trong khi đây được cho là dự án diễn ra tình trang “mua bán suất” tái định cư nhiều nhất thời gian qua?

Tại dự án Vĩnh Lộc B (huyện Bình Chánh), tình trạng diễn ra tương tự khi với gần 2.000 căn hộ và 559 nền đất, mặc dù đã bàn giao nhà từ năm 2010 nhưng hiện mới chỉ chưa đến 200 căn hộ có người ở và 65 nền đất được xây dựng. Như vậy đang có khoảng 80% sản phẩm tái định cư của dự án này chưa phân bổ được.

Hiệu quả thực sự?

TP HCM  cần một thống kê cụ thể của các đoàn khảo sát liên ngành về thực tế và hiệu quả của chương trình nhà ở tái định cư đối với các hộ dân.

Có ý kiến cho rằng việc TP chi tiền ngân sách mua thêm nhà tái định cư, là một cách hỗ trợ DN. Điều đó có lẽ đúng khi DN và các chủ dự án nói chung hiện nay vẫn đang gặp khó khăn vì áp lực tồn kho và thị trường địa ốc chỉ nhúc nhích giao dịch ở một vài phân khúc. Trên cơ sở bán được nhà tái định cư cho Nhà nước chính là giải phóng bớt hàng tồn kho của DN, góp phần giảm áp lực nợ xấu và qua đó kích thích động lực tăng nhiệt của thị trường; cho dù Nhà nước cũng phải “nai lưng” cõng gánh hàng tồn kho để đồng hành cùng khó khăn của DN.

Nhưng đứng ở góc độ đánh giá hiệu quả chi ngân sách hỗ trợ nhà tái định cư, thực tế trong những năm qua, có khá nhiều vấn đề phát sinh đã khiến hiệu quả này không như mong đợi, thậm chí có những giai đoạn quỹ nhà tái định cư “đóng băng” như đã nêu, và ngay cả DN cũng bị… vạ lây vì tham gia chương trình phát triển nhà ở tái định cư và không bàn giao nhà, không thu lại vốn…

Một trong những nguyên do khiến nhà tái định cư ế ẩm, theo chính những người dân thuộc diện tái định cư là giá bán của các căn hộ tái định cư khá cao, đặc biệt khá cao so với mặt bằng nhà ở thương mại và nhà ở xã hội đã giảm giá sâu hiện nay. Một căn hộ tại chung cư quận 8 thuộc diện nhà tái định cư năm 2013 vẫn được chào bán với mức giá 1,3 - 1,4 tỷ đồng. Đây thực sự một mức giá “trên trời” so với thu nhập của người dân tái định cư. Ngoài ra, không phù hợp để tìm kế sinh nhai thường là nguyên nhân phổ biến khiến người dân tái định cư từ bỏ “giấc mộng” ở nhà khang trang tại các dự án chung cư. Ông Huỳnh Công Hùng, Trưởng ban Ngân sách HĐND TP, khẳng định việc người dân không muốn ở nhà tái định cư có một phần nguyên nhân TP là do “chúng ta hiện chỉ chú trọng đến công tác vận động họ di dời để lấy mặt bằng mà chưa chú trọng đến đời sống của họ sau giải tỏa. Không thể cứ đưa hết tất cả lên chung cư vì kế sinh nhai không còn họ ắt phải chuyển đi nơi khác”.

Nên chăng để triển khai chương trình 30.000 căn hộ tái định cư thật sự hiệu quả, TP vẫn cần một thống kê cụ thể của các đoàn khảo sát liên ngành về thực tế và hiệu quả của chương trình nhà ở tái định cư đối với các hộ dân?