Tốn hàng chục, thậm chí hàng trăm tỷ đồng để đầu tư nhưng nhiều ngôi làng tái định cư ở Tây Nguyên đang trong tình trạng đìu hiu. Nhiều người dân kể, do tại nơi ở mới, họ gặp khó đủ đường (đất sản xuất, nhà ở, kế sinh nhai) nên chẳng còn cách nào khác, họ quay về nơi ở cũ. Thực trạng này đã khiến cái nghèo, cái khó mãi đeo đẳng, khiến công tác an sinh xã hội, quản lý nhân hộ khẩu, bảo vệ rừng ở địa phương gặp khó khăn…

Nằm cách trung tâm huyện Kbang, tỉnh Gia Lai chưa đầy 30km, khu tái định cư của 2 làng Tung và Gút, xã Krong được đầu tư xây dựng theo chính sách hỗ trợ di dân tái định canh, định cư cho đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2007-2010 với số tiền gần 14 tỷ đồng.

Từ đằng xa nhìn lại, khu tái định cư tựa như một khu phố sầm uất giữa chốn thành thị bởi hệ thống nhà ở, điện, đường, trường, trạm nơi đây được xây dựng khá khang trang. Tuy nhiên, khi đến tận nơi thì trước mắt chúng tôi là một khung cảnh khá đìu hiu. Nhiều ngôi nhà bị bỏ hoang lâu ngày, quanh nhà cỏ dại mọc um tùm, cánh cửa bị hư hỏng, bên trong nhà trống hoác chỉ còn mạng nhện bu bám.

Đem những thắc mắc này trao đổi với ông Hỏa Văn Cường, Phó Chủ tịch UBND xã Krong, chúng tôi được biết, sau khi khu tái định cư được hoàn thành và đưa vào sử dụng từ đầu năm 2011, gần 150 hộ dân của 2 làng được chính quyền xã vận động về đây sinh sống.

“Cơ sở vật chất ở đây thì đầy đủ đấy nhưng hơn 50ha đất canh tác cấp cho bà con lại nằm ở nơi đồi dốc, cằn cỗi nên không thể trồng trọt. Không trụ nổi nên bà con đã lần lượt bỏ về lại làng cũ cách làng mới gần 10km trong rừng sinh sống”, ông Cường nói. 

Để tìm hiểu cuộc sống của người dân nơi làng cũ, từ đây chúng tôi phải băng qua con đường mòn đầy đá và dốc mới đến được 2 làng Tung và Gút nằm sâu trong bìa rừng. Thi thoảng trên con đường dẫn vào làng cũ, chúng tôi gặp một vài người đi bộ gùi gánh đồ đạc, chủ yếu là mang theo nhu yếu phẩm phục vụ sinh hoạt hàng ngày.

Trái ngược với không khí đìu hiu ở làng tái định cư, làng cũ luôn rộn ràng tiếng cười nói, tiếng giã gạo thậm thình vang vọng. Nhiều tốp người ngồi uống rượu dưới bóng cây trước nhà cười nói râm ran.

Thấy chúng tôi ngạc nhiên về cảnh nhộn nhịp sinh hoạt nơi đây, anh A Nhớt (một người dân làng Gút) cười nói: “Mọi người ở làng cũ quen rồi, không muốn về ngoài kia đâu. Ở đây đất đai canh tác tốt nên khi nào lúa, bắp cũng có sẵn trong nhà, thức ăn thì bắt con cá dưới suối, rau quả hái trên nương, trong rừng. Chỉ khi nào ngoài làng mới có hội họp thì bọn mình mới về thôi”.

Nan giải bài toán thoát nghèo

Theo tìm hiểu của PV Báo CAND, trên địa bàn xã Krong, huyện Kbang không chỉ có khu tái định cư 2 làng Gút và Tung bị bỏ hoang mà còn có làng tái định cư Pngal cũng lâm vào tình cảnh tương tự. Làng Pngal được xây dựng khang trang với gần 90 nóc nhà, phục vụ cuộc sống của khoảng 400 nhân khẩu nhưng nhiều năm qua luôn trong cảnh đìu hiu, vắng vẻ.

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là do những bất cập trong cấp đất, tạo điều kiện sản xuất cho bà con. Hệ lụy kéo theo là những cánh rừng tiếp tục bị phá, tỷ lệ đói nghèo cao và các em học sinh cũng phải nghỉ học để theo cha mẹ.

Theo thống kê của UBND xã Krong, trong năm 2016, tại làng Tung có tới 53/69 hộ nghèo, làng Gút, cũng có tới gần 70/84 hộ là hộ nghèo. Trong câu chuyện trao đổi với chúng tôi, ông Đinh Ble, Phó Chủ tịch UBND xã Kbang tỏ ra rất lo lắng về nguy cơ đói nghèo của người dân, đặc biệt là chuyện thất học của trẻ em.

Khu tái định cư có trường học khang trang nhưng khi bố mẹ trở lại làng cũ sinh sống làm rẫy thì con cái cũng phải đi theo. Con chữ cứ thế xa dần theo cuộc mưu sinh.

“Để đẩy lùi cái nghèo, cái khó ở những làng tái định cư thì huyện và tỉnh cần tăng cường đầu tư để giúp người dân khắc phục khó khăn mà vấn đề cấp bách nhất hiện nay đó là đất sản xuất. Bà con chủ yếu là làm lúa rẫy, năng suất rất thấp, khó để đảm bảo cuộc sống. Địa phương mong muốn và kiến nghị các cấp có thẩm quyền phải có đầu tư mạnh về sản xuất, tạo điều kiện cho bà con có thu nhập sau này”, ông Đinh Ble kiến nghị.

Ông Võ Văn Phán, Chủ tịch UBND huyện Kbang cho biết, hiện huyện đã nắm bắt được thông tin trên và đang tiến hành chỉ đạo các ngành tiến hành kiểm tra, rà soát lại để tìm nguyên nhân cũng như biện pháp khắc phục. “Trước mắt, sẽ tiến hành đánh giá lại quỹ đất đã cấp cho bà con có phù hợp hay không, nếu không phù hợp sẽ quy hoạch lại.

Bên cạnh đó, chính quyền xã cần tăng cường công tác tuyên truyền, vận động bà con quay lại nơi ở mới. Đặc biệt là vận động, hướng dẫn bà con đổi mới trong sản xuất, trồng cây gì cho hiệu quả. Từ đây huyện sẽ có chính sách hỗ trợ phù hợp, thiết thực hơn”, ông Phán cho biết thêm.