Ngay chính lãnh đạo Sở TN&MT Hà Nội cũng phải thừa nhận, quy trình cấp sổ đỏ hiện vẫn còn lòng vòng. Bên cạnh đó, không thể phủ nhận, có tình trạng cán bộ nhũng nhiễu, gây phiền hà cho doanh nghiệp và người dân. Doanh nghiệp khi được hỏi cũng kêu ca, phàn nàn về thủ tục, thái độ của cơ quan hành chính, nhưng thực tế bản thân doanh nghiệp cũng chưa thực sự tôn trọng quyền lợi của người mua nhà.

Lòng vòng thủ tục

Ông Nguyễn Hữu Nghĩa - Phó Giám đốc Sở TN&MT đã từng đóng vai chủ một doanh nghiệp đi làm thủ tục cấp sổ đỏ ở bộ phận một cửa của một quận. Là lãnh đạo Sở phụ trách về công tác này, ông cũng phải "than" trước thực trạng phiền hà với các thủ tục "hành là chính". Lãnh đạo các quận, huyện sốt ruột với việc thực hiện chỉ tiêu cấp sổ đỏ nhưng thực tế thay vì hướng dẫn và tạo điều kiện cho dân, không ít cán bộ đã đưa ra những yêu cầu bất hợp lý theo hướng gia tăng… phiền hà.

Ngay chính lãnh đạo Sở TN&MT Hà Nội cũng phải thừa nhận, quy trình cấp sổ đỏ hiện vẫn còn lòng vòng. Bên cạnh đó, không thể phủ nhận, có tình trạng cán bộ nhũng nhiễu, gây phiền hà cho doanh nghiệp và người dân.

Bên cạnh yếu tố chủ quan, cũng có những vướng mắc khách quan khiến công tác cấp sổ đỏ cho người mua nhà ở nhiều dự án bị chậm trễ. Khi có văn bản số 2470 của Bộ TN&MT ngày 17/7/2012, hàng loạt các đơn vị hoạt động theo mô hình công ty mẹ - con như Viglacera, HUD, Sông Đà… đều gặp vướng. Trước đây, doanh nghiệp làm hồ sơ cấp sổ đỏ cho khách hàng theo quyết định hoặc văn bản giao nhiệm vụ của tổng công ty. Từ khi có văn bản số 2470, các doanh nghiệp trực thuộc các tổng công ty, đơn vị trực tiếp thực hiện dự án lại không thể làm thủ tục cấp sổ đỏ vì theo văn bản này, chỉ có đơn vị được giao đất (tức là các tổng công ty) mới được ký hợp đồng bán căn hộ và làm thủ tục cấp sổ đỏ. Công ty con muốn thực hiện việc này thì trước đó phải có văn bản ủy quyền của công ty mẹ, trong khi nhà đã bán, dân đã ở. Vướng mắc này hiện đã được cơ quan chức năng tháo gỡ, nhưng thời gian chờ đợi cũng ngót nghét 2 năm (!).
Tại hội nghị đối thoại doanh nghiệp về thủ tục hành chính trong lĩnh vực TN&MT diễn ra gần đây, nhiều ý kiến cho rằng, thủ tục hành chính là mảnh đất nảy sinh tình trạng quan liêu, gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong việc triển khai dự án, đặc biệt là các thủ tục về đất đai, cấp sổ đỏ. Đã có nhiều lời phàn nàn từ phía doanh nghiệp về các thủ tục xoay vòng hay cách làm việc kiểu "chuyền bóng" giữa các sở, ngành.

Chưa làm hết trách nhiệm

Thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải về tháo gỡ vướng mắc, cấp sổ đỏ cho người mua nhà dự án, Sở TN&MT đã tham mưu cho UBND TP tiến hành kiểm tra, trực tiếp tháo gỡ khó khăn cho các dự án, tuy nhiên, nhiều chủ đầu tư không phối hợp. Cuối năm 2013, Sở TN&MT đã có văn bản đề nghị các chủ đầu tư báo cáo tình hình thực hiện dự án và việc bán nhà cho các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân; làm cơ sở lập hồ sơ cấp sổ đỏ cho người mua nhà. Đến nay, mới chỉ có 20/235 chủ đầu tư báo cáo.Trong khi Sở TN&MT là cơ quan tham mưu cho UBND TP tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để cấp sổ đỏ cho người mua nhà, chính đơn vị trực thuộc Sở cũng góp phần gây khó cho doanh nghiệp. Mới đây, đoàn giám sát của Thường trực HĐND TP đã làm việc với chủ đầu tư dự án Khu đô thị Đặng Xá 1 (huyện Gia Lâm). Dự án có 200 biệt thự liền kề và 1.600 căn hộ chung cư thương mại đã được đưa vào sử dụng. Theo quy trình, chủ đầu tư đã hoàn thành hồ sơ, thủ tục với các hộ dân, được Văn phòng Đăng ký Đất đai (Sở TN&MT) thẩm định. Đến tháng 5/2014, Tổng Công ty Viglacera đã nộp 486 hồ sơ lên Văn phòng Đăng ký Đất đai, nhưng mới được tiếp nhận 50 hồ sơ.

Lý giải về việc Văn phòng Đăng ký Đất đai từ chối nhận hàng trăm hồ sơ xin cấp sổ đỏ của người dân, lãnh đạo Sở TN&MT cho rằng, đơn vị nhận trước 50 hồ sơ để kiểm tra hồ sơ gốc xem có vướng mắc gì không. Sau khi kiểm tra xong 50 hồ sơ, sẽ tiếp nhận tất cả các hồ sơ được chuyển lên. Trước quan điểm này, Chủ tịch HĐND TP Ngô Thị Doãn Thanh khẳng định, chủ đầu tư đã gửi hồ sơ của dân lên, bộ phận tiếp nhận phải có trách nhiệm nhận hết, không thể chỉ nhận vài chục hồ sơ, còn để lại mấy trăm hồ sơ không nhận. Chủ tịch HĐND TP yêu cầu, cơ quan chức năng cần tạo điều kiện, hướng dẫn cụ thể để doanh nghiệp, người dân không phải đi lại nhiều. Qua tiếp xúc cử tri, nhiều người dân đã phàn nàn, phải đi lại nhiều lần để làm thủ tục cấp sổ đỏ, cán bộ tiếp nhận hồ sơ không hướng dẫn đến nơi, đến chốn, nhiều trường hợp đến ngày hẹn lại bị trả hồ sơ vì thiếu giấy tờ.

Doanh nghiệp cũng gây khó

Một trong những nguyên nhân quan trọng "góp phần" gây chậm trễ trong cấp sổ đỏ cho người mua nhà dự án là do nhiều chủ đầu tư chưa hoàn thiện các thủ tục pháp lý về đất đai đã xây dựng công trình nhà ở và đã bàn giao nhà cho người mua. Điều này khiến quyền và lợi ích hợp pháp của người mua nhà luôn ở thế chông chênh. Khách hàng không thể biết chủ đầu tư có điều chỉnh dự án hay không; có vi phạm quy định về đất đai, quy hoạch, xây dựng có sai phép hay không…

Ông Nguyễn Hữu Nghĩa - Phó Giám đốc Sở TN&MT cho biết, nhiều chủ đầu tư thậm chí còn gây khó khăn cho người mua nhà trong việc hoàn thiện hồ sơ như không thanh lý hợp đồng, không xuất hóa đơn giá trị gia tăng, không xác nhận hoàn thành nghĩa vụ tài chính cho người mua nhà. Một số chủ đầu tư không cung cấp hồ sơ pháp lý của dự án và tiến độ thực hiện dự án còn chậm, tiến độ bàn giao nhà không đúng thời gian dự kiến, ảnh hưởng đến công tác cấp sổ đỏ. Khắc phục khó khăn này, ông Nghĩa cho biết, sẽ yêu cầu chủ đầu tư khẩn trương tổng hợp toàn bộ hồ sơ của người mua nhà đã hoàn thành nghĩa vụ tài chính và nộp ngay về Văn phòng Đăng ký Đất đai.
Đẩy nhanh tiến độ cấp sổ đỏ là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong công tác quản lý đất đai và nhà ở của TP Hà Nội. Tuy nhiên với cách làm, cách quản như hiện nay, nhiệm vụ này sẽ khó hoàn thành và quan trọng hơn là người dân còn "mệt" trước ma trận của thủ tục hành chính để có được sổ đỏ.