“Để người nghèo thiếu nhà ở là khiếm khuyết của thị trường bất động sản thời gian qua, bởi thị trường này quá tập trung vào người giàu, làm mất đi cơ hội tiếp cận nhà ở của một bộ phận người thu nhập trung bình và thấp”. 

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Trần Nam đã thẳng thắn thừa nhận như vậy tại hội thảo về nhà ở xã hội (NOXH) do cơ quan quản lý này tổ chức mới đây. Chính vì vậy, hàng loạt chính sách ưu đãi về thuế, phí, lãi suất với chủ đầu tư dự án NOXH, nhất là gói vay vốn ưu đãi lãi suất 30.000 tỷ đồng mới đây đã thể hiện quyết tâm của Chính phủ, tạo điều kiện cho người nghèo có nhà ở.

Tuy nhiên, sau một thời gian triển khai, cơ hội tiếp cận nhà ở của người thu nhập thấp rất khó khăn mà nguyên nhân chủ yếu vẫn là do thiếu hụt nguồn cung, cả về quỹ nhà lẫn nguồn vốn tín dụng. Cầu quá lớn trong khi cung nhỏ giọt, từ đó dẫn đến tình trạng xin - cho, chạy chọt để được mua NOXH hoặc để được vay vốn ưu đãi lãi suất; hay phải trả tiền chênh một vài trăm triệu đồng/căn hộ ở phân khúc giá trung bình, thấp, làm gia tăng gánh nặng tài chính cho người nghèo. Trong khi đó, các doanh nghiệp đầu tư NOXH, dù được hưởng hàng loạt ưu đãi, song giá bán nhà vẫn ngang ngửa nhà ở thương mại có cùng vị trí, quy mô, chất lượng! Thực tế đó đã đặt ra vấn đề: Trong khi Chính phủ phải bỏ ra một khoản kinh phí lớn (trợ giá thông qua thuế, phí, lãi suất), nhằm hỗ trợ người nghèo có nhà ở, song chỉ tầng lớp trung gian (chủ đầu tư, doanh nghiệp, nhà môi giới bất động sản) hưởng lợi! Không chỉ riêng với thị trường bất động sản, lâu nay, không ít chính sách hỗ trợ khác cũng cho kết quả tương tự, như chương trình bán hàng bình ổn giá tại Hà Nội, TP HCM là một ví dụ.

Làm thế nào mang lại hy vọng cho người nghèo và hiện thực hóa chính sách nhân văn của Chính phủ là người thu nhập thấp có nhà ở? Trước tiên, Bộ Xây dựng với vai trò là cơ quan chủ quản phải tiếp tục định hướng thị trường, cho nhà đầu tư biết thị trường người mua thật sự ở Việt Nam là ai để cung cấp hàng hóa đúng với nhu cầu, mà cụ thể ở đây là những người có thu nhập thấp. Nguồn cung phân khúc này tăng lên, sẽ gia tăng sức ép cạnh tranh, giữa các chủ đầu tư NOXH với chủ đầu tư nhà ở thương mại, giữa các chủ đầu tư trong từng loại hình, phân khúc với nhau, giúp giá nhà về mức hợp lý. Dù là nguyên nhân thị trường trầm lắng, thì việc giá nhà nhiều dự án căn hộ thương mại vừa qua được điều chỉnh tương đương giá NOXH cũng là một kết quả tích cực. Cùng với đó, cần định lượng mức hỗ trợ rõ ràng, minh bạch, cụ thể cho người thu nhập thấp mua nhà, trên cơ sở đó cung cấp trực tiếp đến họ, thay vì hỗ trợ cho chủ đầu tư như hiện nay. Người trong diện được hỗ trợ, đáp ứng đủ điều kiện có thể được cấp thẻ, để họ có thể lựa chọn mua nhà theo dự án, vị trí, diện tích, giá cả phù hợp với nhu cầu và khả năng của mình. Nếu không, chính sách hiện hành sẽ bị bóp méo bởi lợi ích cục bộ.

Xa hơn nữa, vẫn là các biện pháp để khôi phục kinh tế. Bởi nói gì thì nói, muốn có người mua nhà thì phải có tiền, muốn có tiền thì phải có công ăn việc làm, muốn có công ăn việc làm thì phải bán được hàng. Và đó chính là nền tảng bền vững nhất, không chỉ cho người nghèo, mà là cho cả xã hội.