Ngày 22/2, tại Hội thảo “Bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất”, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên - Môi trường Nguyễn Mạnh Hiển cho rằng, chính sách đền bù theo bảng giá hiện nay đang khiến cho nhiều dự án gặp khó khăn trong giải phóng mặt bằng. Chính sách đền bù sẽ được điều chỉnh theo sát giá thị trường để có lợi hơn cho người dân mất đất.

Càng chây ì, giá đền bù càng cao

Với tốc độ đô thị hóa mạnh mẽ, Hà Nội là địa phương phải triển khai thu hồi diện tích đất rất lớn. Ông Nguyễn Hữu Mười, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên - Môi trường Hà Nội cho biết, việc thu hồi đất ở Hà Nội thường gặp khó do giá trị đất cao, 5.000 tỉ đồng chỉ giải ngân 2 dự án là hết tiền. Có những dự án kéo dài nhiều năm, mà chính sách đền bù lại liên tục thay đổi, trong đó giá đền bù sau luôn cao hơn giá đền bù trước dẫn đến người dân có tâm lí chờ đợi để được giá đền bù cao hơn. Nhiều dự án không thể triển khai đôi khi không phải lỗi của chủ đầu tư, mà do địa phương không thể hoàn thiện “mặt bằng sạch”.

Ông Mười cũng thẳng thắn thừa nhận: “Tôi đã đi cưỡng chế nhiều dự án. Việc cưỡng chế là vô cùng khó khăn. Người dân bất hợp tác, không cho vào nhà kiểm đếm, đo đạc, khảo sát. Khi ấy phải sử dụng hồ sơ địa chính để làm căn cứ thu hồi”.

Ông Đinh Quang Điến, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình cũng lấy dẫn chứng về việc thu hồi đất cho dự án mở rộng quốc lộ 1A, những người chấp thuận di dời đầu tiên chỉ nhận được 3-4 triệu đồng/m2, trong khi những hộ chây ì, 5 năm sau được nhận đền bù lên tới 60 triệu.

"Cùng một dự án nhưng giá đền bù khác nhau, nảy sinh tâm lí so bì, rất khó giải thích với dân. Khi thực hiện Luật Đất đai 2003, chúng tôi thấy, những người gương mẫu thực hiện di dời giải phóng mặt bằng lại chịu thiệt, bởi lẽ cùng diện tích ấy, loại đất ấy, hộ chây ì lại được đền bù cao hơn. Chính sách đền bù cần ổn định, tránh thay đổi liên tục, gây khó cho việc thực hiện. Đất nông nghiệp nên áp dụng cùng mức giá đền bù, bất kể là ở nông thôn hay đô thị” - ông Vũ Minh Lượng, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên - Môi trường Nam Định bày tỏ.

Đồng quan điểm, ông Lê Thanh Khuyến, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lí đất đai (Bộ Tài nguyên - Môi trường) cũng khẳng định, chính sách đền bù ở Việt Nam đang tồn tại nghịch lí: càng chây ì, giá đền bù càng cao.

Đất không hợp pháp không được đền bù khi thu hồi

Ông Đinh Văn Thứ - Phó Chủ tịch UBND TP Ninh Bình cho rằng, tính công bằng trong chính sách đền bù là rất quan trọng,chẳng hạn như người chiếm dụng đất, xây dựng trái phép, khi tiến hành đền bù giải phóng mặt bằng lại được thực hiện y nguyên như người có đất hợp pháp do ông cha để lại, đó là bất hợp lí. Với đất không hợp pháp, phải thu thêm khoản nào đó. Với đất này, khi thu hồi chỉ hỗ trợ chứ không đền bù. Phải xác định rõđất hợp pháp là được bồi thường, đất không hợp pháp chỉ được hỗ trợ khi giải phóng".

Ông Thứ cũng cho rằng, đối với những dự án kéo dài nhiều năm, phải xác định đơn giá cho đảm bảo, mỗi dự án chỉ có 1 giá đền bù để tránh tạo ra sự chênh lệch. Khi đã công bố mức giá duy nhất rồi, hộ nào chây ì sẽ phải chịu tổn thất từ lạm phát. Ngoài ra, khu vực giáp ranh cũng phải thực hiện chung mức giá để tránh gây khó khăn cho các địa phương thực hiện.

Thứ trưởng Nguyễn Mạnh Hiển khẳng định, tình hình khiếu nại, tố cáo liên quan đến thu hồi đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng còn phức tạp do giá đất bồi thường chủ yếu thực hiện theo bảng giá, nên còn thấp so với giá thị trường. Nhiều địa phương chưa quan tâm đúng mức tới phương án giải quyết việc làm cho người mất đất. Một số khu tái định cư được lập nhưng chất lượng kém, không thể bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. Nhà nước thiếu vốn để giao cho các tổ chức chuyên nghiệp nên giao cho chủ đầu tư ứng vốn trả tiền giải phóng mặt bằng, dễ dẫn tới khiếu kiện của người dân".

Mặc dù hầu hết các ý kiến đều đồng thuận cho rằng chính sách đền bù cần theo sát giá thị trường, tuy nhiên ông Trần Thanh Bình, Phó Chủ tịch UBND huyện Kim Sơn (Ninh Bình) băn khoăn: "Chúng tôi vẫn rất khó trong khâu xác định giá thị trường, văn bản pháp quy chưa đưa ra được hướng dẫn cụ thể. Khi có dự án kéo dài nhiều năm, mỗi năm giá đất lại tăng lên, sẽ dẫn tới nhiều mức giá đền bù. Theo quy định hiện nay, giá thị trường bằng giá đất chuyển đổi đất tại khu vực đó nhưng trên thực tế người dân kê khai trong giá chuyển nhượng đất bao giờ cũng thấp hơn thực tế, để đỡ phải nộp thuế cao, nên rất khó xác định chính xác"