Luật Sửa đổi bổ sung một số điều của các luật về thuế, được Quốc hội thông qua ngày 26.11.2014 sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1.1.2015, có những quy định về thuế thu nhập cá nhân bị cho là chưa hợp lý.

Trước đây, luật quy định có 2 phương pháp tính thuế khi chuyển nhượng bất động sản (BĐS) là tính 2% trên giá chuyển nhượng hoặc 25% trên lợi nhuận.

Chỉ còn một mức thuế

Thế nhưng, kể từ ngày 1.1.2015, cá nhân chuyển nhượng BĐS bị đánh thuế thu nhập cá nhân (TNCN) áp dụng một mức thuế suất 2% trên giá chuyển nhượng thay cho 2 phương pháp tính thuế trên. Với chứng khoán cũng tương tự, áp dụng một mức thuế suất 0,1% trên giá chuyển nhượng thay vì 2 phương pháp tính thuế hiện hành (0,1% trên giá chuyển nhượng hoặc 20% trên thu nhập). Bên cạnh đó, cá nhân kinh doanh có doanh thu trên 100 triệu đồng trở lên mới phải đóng thuế TNCN. Đồng thời quy định cụ thể, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo tỷ lệ đối với từng lĩnh vực, ngành nghề như sau: phân phối, cung cấp hàng hóa: 0,5%; dịch vụ, xây dựng không bao thầu nguyên vật liệu 2%; hoạt động cho thuê tài sản, đại lý bảo hiểm, đại lý xổ số, đại lý bán hàng đa cấp 5%; sản xuất, vận tải, dịch vụ có gắn với hàng hóa, xây dựng có bao thầu nguyên vật liệu: 1,5%; hoạt động kinh doanh khác 1%.

Chưa hợp lý    

Ông Trần Xoa, Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang, cho rằng trước đây phương pháp áp thuế 25% tính trên lợi nhuận là một bước tiến bộ, tạo sự công bằng, quyền lợi cho người nộp thuế vì nếu lỗ thì không phải đóng thuế. Trong khi đó, với sửa đổi lần này, việc quy về một mức 2% sẽ dễ dàng cho việc thực hiện, hạn chế được những tranh cãi, nhưng điều này lại cho thấy cơ quan quản lý chưa làm hết trách nhiệm trong việc ban hành các văn bản hướng dẫn cho rõ ràng, minh bạch. “Sửa đổi mà người dân bán lỗ BĐS vẫn phải đóng thuế thu nhập thì còn gì để nói?”, ông Trần Xoa nói.

Ông Nguyễn Thái Sơn - nguyên Trưởng phòng Thuế TNCN Cục Thuế TP.HCM - Giám đốc Công ty tư vấn thuế Sài Gòn, thì cho rằng khi tồn tại 2 mức thuế suất 2% và 25% đã nảy sinh vấn đề là cơ quan chức năng (gồm cơ quan thuế, kiểm toán nhà nước...) đều muốn thu thuế ở mức cao, người dân thì muốn đóng thuế thấp nên đã dẫn đến nhiều vụ đưa nhau ra tòa để giải quyết. Quy định hiện nay yêu cầu nếu muốn đóng theo mức 25% phải có đầy đủ chứng từ hợp pháp nhưng thế nào là chứng từ hợp pháp thì lại khó bởi cá nhân không có hóa đơn đỏ. Việc chỉ áp dụng một mức 2% cũng có cái lợi là người nộp thuế chủ động tính được số thuế phải đóng, không phải tranh cãi với cơ quan thuế, đồng thời hạn chế được tiêu cực của cán bộ thuế. Tuy nhiên, nó cũng cho thấy, chúng ta đang “quản” đến đâu thì phát triển tới đó. Mức thuế suất 25% trên lợi nhuận là sự mong muốn của luật nhưng với việc không quản lý được giá mua bán BĐS, dẫn tới tranh cãi, kiện tụng và cuối cùng là bỏ đi.

Không công bằng cho người làm công

Bên cạnh đó, tại điều 10 về thuế đối với cá nhân kinh doanh có quy định cá nhân kinh doanh nộp thuế TNCN theo tỷ lệ trên doanh thu, trong đó có quy định mức thuế suất đối với đại lý bảo hiểm, đại lý xổ số, đại lý bán hàng đa cấp là 5%.

Theo ông Trần Xoa, đây là điều không hợp lý. Ông cho rằng, những đơn vị trên nhận tiền hoa hồng từ các công ty mẹ, trước được xem là tiền lương tiền công nay chuyển qua ấn định một tỷ lệ trên doanh thu trong khi khoản hoa hồng trong các lĩnh vực khác vẫn xem là tiền lương, tiền công và áp dụng theo mức thuế lũy tiến lên đến 35% là không công bằng. Ông Nguyễn Thái Sơn cũng chia sẻ: “Lúc tôi còn đương nhiệm (Trưởng phòng Thuế TNCN), nhiều đại lý có thu nhập mỗi năm lên đến 5 - 10 tỉ đồng. Sắp tới, quy định họ chỉ phải đóng tỷ lệ 5% trên doanh thu, tôi thấy có gì đó không công bằng đối với những người làm công ăn lương”.

“Các đối tượng này đã quản lý từ năm 2009 đến nay nên cơ quan thuế hoàn toàn có đầy đủ cơ sở dữ liệu để đưa ra mức tỷ lệ phù hợp hơn, hài hòa các lợi ích và tạo công bằng cho các đối tượng nộp thuế”, ông Trần Xoa đề xuất.

Những trường hợp miễn thuế TNCN

Quy định mới bổ sung một số trường hợp được miễn thuế TNCN như thu nhập từ tiền lương, tiền công của thuyền viên là người VN làm việc cho các hãng tàu nước ngoài hoặc các hãng tàu VN vận tải quốc tế; cá nhân là chủ tàu, cá nhân có quyền sử dụng tàu từ hoạt động cung cấp hàng hóa, dịch vụ trực tiếp phục vụ hoạt động khai thác, đánh bắt thủy sản xa bờ và thu nhập của thuyền viên làm việc trên tàu. Cá nhân cho thuê tài sản nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu tính thuế giá trị gia tăng. Dự thảo đưa ra 2 phương án là cá nhân tự khai hoặc tổ chức thuê tài sản có trách nhiệm khấu trừ thuế trước khi trả thu nhập cho cá nhân có tổng doanh thu trên 100 triệu đồng/năm. Cá nhân kinh doanh hoạt động đại lý xổ số, từ đại lý bảo hiểm, từ bán hàng đa cấp nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu thay vì theo biểu thuế suất lũy tiến như trước đây.