Từ khái niệm “nhà người nghèo”, chuyển qua “nhà cho người thu nhập thấp” rồi mới đây nhất là “nhà xã hội”, đây là những cách gọi dành cho những dự án nhà ở dành cho người có thu nhập không cao trong xã hội. Sự thay đổi khái niệm liên tục làm cho đối tượng chính của mô hình nhà này cảm thấy mình được quan tâm, nhưng thực tế, chỉ có cái tên thay đổi, hành động cụ thể vẫn chưa thấy được bao nhiêu

Trong không khí quy hoạch giải toả rầm rộ vào những năm đầu thế kỷ 21, người dân trông chờ cơ hội được an cư. Tuy nhiên, đa số phải thất vọng. Những dự án tái định cư lớn thường được chọn tại những khu vực vắng, hoặc những khu vực quận ven, như khu tái định cư Nhiêu Lộc - Thị Nghè trên đường Âu Cơ, tái định cư Vườn Lài, tái định cư phường Phú Hữu…

Ở những khu tái định cư này, chẳng có ai dám đến ở vì đều nằm trong những vùng sâu, xa, hạ tầng giao thông, xã hội thiếu thốn mọi bề. Việc ổn định đời sống tại những khu tái định cư là điều khó khăn.

Tại những quận nội thành, khu vực trung tâm, cũng có những khu đất trống được chọn để xây dựng tái định cư. Song những dự án tái định cư này dần dần biến thành những dự án mang tính kinh doanh, căn hộ cao cấp.

Rõ nét nhất là dự án cụm chung cư H. trên đường Hoàng Diệu, quận 4. Ngay từ đầu, dự án này được xác định phần lớn diện tích dành cho tái định cư nên được giao cho đơn vị công ích của quận thực hiện. Sau khi dự án khởi động được một thời gian ngắn, phần diện tích tái định cư dần bị bóp hẹp.

Đến khi những block đầu tiên được hoàn thành, người dân thành phố mới “té ngửa” đây là một cụm chung cư cao cấp. Hiện nay giá giao dịch trên thị trường của dự án này vào khoảng vài chục triệu đồng/m2.

Không biết đã có bao nhiêu dự án nhà xã hội đã được triển khai, nhưng trong thực tế, chúng hầu như không còn tồn tại. Nhiều dự án được chuyểxn đổi mục đích chỉ vì lợi nhuận khiến cơ hội an cư của người nghèo ngày càng hiếm.

Ở chung cư phường 12, quận 3, ngay trong lễ khởi công dự án, một quan chức lãnh đạo thành phố đã nhấn mạnh mục tiêu của chung cư là dành cho những người có thu nhập thấp như giáo viên, công nhân viên chức…

Nhưng đến khi công trình hoàn thành block đầu tiên, dự án được một công ty nước ngoài chuyên quản lý công trình cao ốc đứng ra tiếp quản và ra mức giá mà người thu nhập cao cũng khó với tới. Chỉ đến khi công trình hoàn tất, thì mới hay trong ba block có một cái để tái định cư, còn lại kinh doanh. Mức giá bán hiện nay trên thị trường vào khoảng 30 triệu đồng/m2.

Cao ốc Tân Mỹ có vị trí khá đẹp nằm ngay mặt tiền đường Nguyễn Lương Bằng, quận 7 là một trong những dự án nhà xã hội. Mặc dù dự án đang trong giai đoạn hoàn thiện, song giới kinh doanh, đầu tư nhỏ hiện đang lan truyền nhau giá dự kiến của dự án này vào khoảng trên 1.000 USD/m2.

Một dự án nhà xã hội nằm trên đường Phạm Thế Hiển thuộc phường 7, quận 8, có quy mô khá lớn. Nhiều năm rồi, dự án chỉ hiện diện trên tấm bảng. Đầu năm 2008, xuất hiện một số phương tiện thi công trên miếng đất. Theo nhiều người dân địa phương, dự án chỉ khởi công làm móng được thời gian ngắn, sau đó gần như đóng cửa vì tốc độ thi công gần như “bằng không”.

“Đối tượng thu nhập thấp chiếm phần lớn trong xã hội. Giải quyết nhà cho họ là một trong những điều cần phải thực hiện. Nếu chính sách này làm không tốt, chắc chắn sẽ có những tác động không tốt tới thị trường bất động sản, vì một khi nhu cầu nhà ở còn cao thì chắc chắn giá nhà khó mà bình ổn”, ông Nguyễn Văn Đực, giám đốc công ty địa ốc Đất Lành nhận xét. Thấy là vậy, song để nhà xã hội đi vào hiện thực, có lẽ không phải là tương lai gần.